Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Elblągu

Formularz UK 2

Sygnatura akt

VI Ka 410/23

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

wyrok Sądu Rejonowego w Działdowie z dnia 17 lipca 2023r. sygn. akt II K 537/22

1.2. Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońca oskarżonego D. B.

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości odnośnie oskarżonego D. B.

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

1-4

1.  obrazy przepisów postępowania mającą wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 410 kpk w zw. z art. 7 kpk poprzez uwzględnienie okoliczności przemawiających wyłącznie na niekorzyść oskarżonego i ukształtowanie przez Sąd I instancji przekonania co do winy D. B. z pominięciem dowodów, które podważały przyjęcie sprawstwa oskarżonego, tj. wyjaśnień oskarżonego D. B. których analiza, w kontekście całego zebranego w sprawie materiału dowodowego, pozwala na przyjęcie, iż są one wiarygodne, które przeczą temu, aby oskarżony dopuścił się przypisanego mu skarżonym wyrokiem przestępstwa, co w konsekwencji doprowadziło do swobodnej oceny dowodów, podjęcia tej oceny w sposób dowolny, sprzeczny z zasadami wiedzy i doświadczenia życiowego w sposób uniemożliwiający ustalenie prawdy obiektywnej i sformułowanie w ramach tej oceny niesłusznych merytorycznie wniosków, iż D. B. dokonał zarzucanego mu czynu, podczas gdy prawidłowa ocena materiału dowodowego nie pozwala na przyjęcie jego sprawstwa;

2.  błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający wpływ na jego treść poprzez uznanie przez Sąd I instancji, że D. B. swoim zachowaniem zrealizował znamiona przypisanego mu czynu, w sytuacji, gdy ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w żaden sposób nie wynika, że oskarżony D. B. rzeczywiście dopuścił się przypisanego mu przestępstwa (a tym bardziej w sposób i formie w jaki zostało to mu przypisane), albowiem:

- z materiału dowodowego w żaden sposób nie wynika, aby to D. B. urządził w dniach i miejscach objętych zarzutami gry hazardowe, gdyż ze zgromadzonych w sprawie dokumentów wynika jedynie, iż D. B. w imieniu spółki (...) Sp. z o.o. wynajął lokale użytkowe w których następnie dokonano zatrzymania urządzeń nazywanych jako „automaty”, która to okoliczność automatycznie nie świadczy o tym, iż to spółka (...). z 0.0. urządziła gry hazardowe

– z materiału dowodowego w żaden sposób nie wynika aby w lokalach, w których dokonano zatrzymania urządzeń prowadzone były gry hazardowe albowiem z żadnych dowodów zgromadzonych w sprawie, w sposób kategoryczny nie wynika, że: 1) zabezpieczone urządzenia są urządzeniami mechanicznymi. Elektromechanicznymi lub elektronicznymi, w tym komputerowymi, 2) przedmiotowe urządzenia mają charakter losowy, ewentualnie zawierają element losowości, 4) zabezpieczone urządzenia umożliwiają uzyskiwanie wygranych pieniężnych i czy urządzenia są wyposażone w elementy pozwalające na wypłatę środków pieniężnych i czy umożliwia ono wypłatę bezpośrednio z urządzenia, 5) zabezpieczone urządzenia orzyimują pieniądze w postaci monet czy banknotów oraz czy fakt ten świadczy o komercyjnym charakterze urządzenia.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Rozpoznanie apelacji wywiedzionej przez obrońcę oskarżonego obligowało sąd odwoławczy do wydania orzeczenia kasatoryjnego, tzn. uchylenia wyroku w zaskarżonej części odnośnie czynu zarzucanego D. B. oraz rozstrzygnięć z nim związanych (punkty 1,3 i 4 części dyspozytywnej) i przekazania sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania sądowi I instancji, jednakże z innych powodów, niźli w niej wskazanych. Stwierdzenie z urzędu przez Sąd Okręgowy uchybienia mającego charakter bezwzględnej przyczyny odwoławczej określonej w art. 440 kpk w zw. z art. 117 § 1 i § 2 kpk w zw. z art. 350 § 2 kpk w zw. z art. 113 § 1 kks w zw. z art. art. 119 kks w zw. z art. 120 § 1, § 3 kks w zw. z art. 128 kks - sprawiło, że rozpoznanie zarzutów apelacyjnych, sprowadzających się do kwestionowania oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i prawidłowości poczynionych ustaleń stanu faktycznego, byłoby przedwczesne dla dalszego toku postępowania.

Wniosek

o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego D. B. od popełnienia zarzucanego mu czynu

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wobec stwierdzenia przez sąd odwoławczy z urzędu uchybienia mającego charakter bezwzględnej przyczyny odwoławczej określonej w art. 440 kpk w zw. z art. 117 § 1 i § 2 kpk w zw. z art. 350 § 2 kpk w zw. z art. 113 § 1 kks w zw. z art. art. 119 kks w zw. z art. 120 § 1, § 3 kks w zw. z art. 128 kks, skutkującej koniecznością uchylenia wyroku w zaskarżonej części odnośnie czynu zarzucanego D. B. oraz rozstrzygnięć z nim związanych (punkty 1,3 i 4 części dyspozytywnej) i przekazania sprawy tegoż oskarżonego do ponownego rozpoznania sądowi I instancji, zawarty w apelacji obrońcy wniosek o zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez uniewinnienie oskarżonego D. B. od popełnienia zarzucanego mu czynu, potraktować należy jako przedwczesny.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

Przedmiot utrzymania w mocy

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

Ujawnienie z urzędu bezwzględnej przyczyny odwoławczej określonej w art. 440 kpk w zw. z art. 117 § 1i § 2 kpk w zw. z art. 350 § 2 kpk w zw. z art. 113 § 1 kks w zw. z art. art. 119 kks w zw. z art. 120 § 1, § 3 kks w zw. z art. 128 kks

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Samo wniesienie apelacji skutkowało koniecznością uchylenia wyroku w zaskarżonej części odnośnie czynu zarzucanego D. B. oraz strzygnięć z nim związanych (punkty 1,3 i 4 części dyspozytywnej) i przekazania sprawy D. B. sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Tego rodzaju rozstrzygnięcie – poza zakresem zaskarżenia apelacją i podniesionych zarzutów - wiąże się ze stwierdzeniem przez sąd odwoławczy z urzędu, stosownie do treści art. 433 § 1 k.p.k., bezwzględnej przyczyny uchylenia orzeczenia przewidzianej w art. 440 kpk w zw. z art. 117 § 1 i § 2 kpk w zw. z art. 350 § 2 kpk w zw. z art. 113 § 1 kks w zw. z art. art. 119 kks w zw. z art. 120 § 1, § 3 kks w zw. z art. 128 kks. Tytułem wprowadzenia wskazać należy, że przepis art. 433 § 1 k.p.k. obliguje Sąd odwoławczy do orzekania poza granicami zaskarżenia i podniesionych zarzutów apelacji w sytuacji zaistnienia jednego z przypadków określonych w art. 435 kpk, art. 439 § 1 kpk, art. 440 kpk i art. 455 k.p.k. Dokonując kontroli przez pryzmat uchybień wskazanych w treści art. 439 § 1 k.p.k. i art. 440 kpk trzeba stwierdzić, że w niniejszym postępowaniu, na etapie postępowania przed sądem pierwszej instancji, doszło do naruszenia przepisów art. z art. 117 § 1 i § 2 kpk w zw. z art. 350 § 2 kpk w zw. z art. 113 § 1 kks w zw. z art. art. 119 kks w zw. z art. 120 § 1, § 3 kks w zw. z art. 128 kks, a tym samym zaistniało uchybienie opisane w art. 440 k.p.k. skutkujące uchyleniem wydanego w niniejszej sprawie wyroku w zaskarżonej części i przekazaniem sprawy D. B. sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Zaznaczyć należy, że wyrok Sądu Rejonowego w Działdowie w części uniewinniającej D. C. od popełnienia zarzucanego mu czynu nie został zaskarżony i stał się prawomocny w I instancji, a ponadto roszczenie interwenienta nie dotyczyło czynu zarzucanego wyżej wymienionemu.

Naruszenie przepisów prawa procesowego, jakiego dopuścił się Sąd Rejonowy, nakazuje stwierdzić, że Sąd I instancji w sposób nieprawidłowy przeprowadził przewód sądowy, tj. między innymi nie zawiadomił interwenienta – (...) sp. z.o.o z siedzibą w K. (obecnie z siedzibą w K.) o terminie rozprawy, którą w całości przeprowadził bez udziału tejże strony procesowej i wydał wyrok, którym orzekł m.in. przepadek zabezpieczonych w sprawie trzech sztuk automatów wraz z ujawnionym w nich środkami pieniężnymi, a do których to przedmiotów wskazana spółka rościła sobie prawo własności.

W toku procedowania Sądu I instancji doszło zatem do rażącego naruszenia przepisów postępowania określonych w art. z art. 117 § 1 i § 2 kpk w zw. z art. 350 § 2 kpk w zw. z art. 113 § 1 kks w zw. z art. art. 119 kks w zw. z art. 120 § 1, § 3 kks w zw. z art. 128 kks, a wyrażającego się przede wszystkim w naruszeniu prawa strony - interwenienta do wzięcia udziału w rozprawie głównej, co mogło mieć wpływ na treść rozstrzygnięcia. Mianowicie przeprowadzono całą rozprawę podczas nieobecności interwenienta, pomimo niezawiadomienia go o żadnym terminie rozprawy, a które to uchybienie mogło mieć wpływ na treść wyroku. Konsekwencją obrazy przez sąd orzekający powyższych norm określonych m.in. w art. 117 § 1 i § 2 kpk w zw. z art. 350 § 2 kpk w zw. z art. 113 § 1 kks w zw. z art. 128 § 3 kks, było pozbawienie strony (interwenienta) ochrony jej praw, które obejmują swym zakresem m.in. prawo własności do przedmiotów podlegających przepadkowi oraz pozbawienie jej możliwości dochodzenia roszczeń cywilnoprawnych w tym postępowaniu, w którym rozstrzygana jest kwestia odpowiedzialności karnoskarbowej oskarżonego.

Wskazać należy, że w poddanej kontroli sprawie, już na etapie dochodzenia, (...) sp. z.o.o z siedzibą w K. pismem z dnia 27 stycznia 2021r. zgłosiła interwencję roszcząc sobie prawo własności do zabezpieczonych przez funkcjonariuszy (...) przedmiotów w postaci trzech sztuk automatów oraz wniosła o doręczenie jej postawienie o zatwierdzeniu zatrzymania tychże urządzeń. Do tegoż pisma interwenient dołączył umowę mającą potwierdzać przysługujące spółce prawo własności do zabezpieczonych urządzeń. Oskarżyciel publiczny pomimo, że kierował do interwenienta korespondencję, w tym doręczył mu odpis postanowienia w przedmiocie dowodów rzeczowych z pouczeniem i w toku całego postępowania przygotowawczego nie wydał postanowienia o odmowie przyjęcia interwencji, na które przysługuje zażalenie - nie zawiadomił interwenienta o przesłaniu do sądu aktu oskarżenia oraz o treści art. 343 kpk i art. 343a kpk, a także nie wskazał interwenienta jako strony postępowania w akcie oskarżenia. Po zarejestrowaniu sprawy w Sądzie Rejonowym w Działdowie nie zarządzono doręczenia interwenientowi odpisu aktu oskarżenia i nie wezwano go do złożenia wniosków dowodowych, a do czego obliguje przepis art. 338 § 1 kpk w zw. z art. 128 § 1 kks. Sędzia referent wyznaczając rozprawę na dzień 24 kwietnia 2023r - wbrew obowiązkowi wynikającemu z art. 117 § 1 kpk w zw. z art. 113 § 1 kks w zw. z art. 350 § 2 kpk w zw. z art. 113 § 1 kks w zw. z art. 128 § 3 kks - nie zarządził zawiadomienia interwenienta o jej terminie. Podobnie, odraczając następnie rozprawę na dzień 29 maja 2023r. i 17 lipca 2023r., kiedy to sąd zamknął przewód i wydał wyrok, sąd także zaniechał zawiadomić o tych terminach interwenienta. W rezultacie naruszenia m.in. przepisu art. 117 § 1 i § 2 kpk w zw. z art. 350 § 2 kpk w zw. z art. 113 § 1 kks w zw. z art. 128 § 3 kks, cała rozprawa przed sądem I instancji została przeprowadzona bez udziału interwenienta, który nie został zawiadomiony o żadnym jej terminie.

Przedstawiony stan sprawy wskazuje więc jednoznacznie, że rozpoznając sprawę na rozprawie, Sąd Rejonowy - pomimo reguły przewidzianej w art. 117 § 2 kpk w zw. z art. 113 § 1 kks w zw. z art. 350 § 2 kpk w zw. z art. 128 § 3 kks – pozbawił interwenienta mającego status strony postępowania (art. 120 § 1 kks) jego uprawienia do udziału w niej (art. 128 § 3 kks). Przeprowadzone zatem w niniejszej sprawie czynności procesowe na rozprawie głównej rażąco naruszyły porządek proceduralny ustanowiony w Kodeksie postępowania karnego i Kodeksie Karnym Skarbowym. Przytoczone powyżej okoliczności jednoznacznie wskazują, że w poddanej kontroli sprawie, interwenient - (...) sp. z.o.o z siedzibą w K. (obecnie z siedzibą w K.) nie został zawiadomiony o żadnym terminie rozprawy, podczas której przeprowadzono całe postępowanie dowodowe, zamknięto przewód sądowy i ogłoszono wyrok, a tym samym niedopuszczalne było przeprowadzenie rozprawy pod nieobecność interwenienta. Nie przestrzegając porządku czynności i przeprowadzając rozprawę pod nieobecność interwenienta, Sąd Rejonowy dopuścił się uchybienia z art. 117 § 2 kpk w zw. z art. 350 § 2 kpk w zw. z art. 113 § 1 kks w zw. z art. 128 § 3 kks.

W tym miejscu godzi się wskazać, że zgodnie z treścią art. 117 § 1 kpk w zw. z art. 350 § 2 kpk w zw. z art. 113 § 1 kks uprawnionego do wzięcia udziału w czynności procesowej zawiadamia się o jej czasie i miejscu, chyba że ustawa inaczej. Z kolei w myśl § 2 tegoż przepisu czynności nie przeprowadza się, m.in jeżeli osoba uprawniona nie stawiła się, a brak dowodu, że została o niej zawiadomiona. Organ procesowy musi zatem w pierwszej kolejności stwierdzić, czy uprawniony do wzięcia udziału w czynności został prawidłowo zawiadomiony. Przez prawidłowe zawiadomienia zaś należy rozumieć dokonanie doręczenia zgodnie z przepisami rozdziału 15 Kodeksu postępowania karnego. Zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem wyrażonym w orzecznictwie i doktrynie, rozprawę pod nieobecność uprawnionego, którego udział w rozprawie nie był obowiązkowy można prowadzić tylko wówczas, gdy został on prawidłowo, a więc w sposób zgodny z treścią przepisów zawartych w rozdziale 15 kodeksu postępowania karnego, zawiadomiony o jej czasie i miejscu. Zaniechanie zawiadomienia lub nieprawidłowe powiadomienie, polegające m. in. na skierowaniu zawiadomienia pod niewłaściwy adres, jest z kolei równoznaczne z niepowiadomieniem o terminie rozprawy i w rezultacie zawsze rodzi konieczność zaniechania jej przeprowadzenia (por. wyrok SN z 9.02.2021 r., IV KK 569/20, LEX nr 3168930.). Skoro przepis art. 128 § 3 kks. przewiduje uprawnienie interwenienta do wzięcia udziału w rozprawie głównej i jednocześnie stanowi, że tylko i wyłącznie nieusprawiedliwione niestawiennictwo na rozprawie prawidłowo zawiadomionego o terminie interwenienta lub jego pełnomocnika nie jest przeszkodą do jej prowadzenia i wydania orzeczenia, to niezbędne jest prawidłowe zawiadomienie tego podmiotu o terminie rozprawy, po to, aby mógł on skorzystać z przyznanych mu uprawnień procesowych (art. 117 § 1 k.p.k). Niepowiadomienie o czynności uprawnionego do wzięcia w niej udziału skutkuje koniecznością zaniechania jej przeprowadzenia (art. 117 § 2 k.p.k). W tym miejscu należy zaakcentować, że obecność interwenienta na rozprawie jest jedynie jego prawem. Zasadnicze znaczenie ma zatem to, czy interwenient ma rzeczywistą wolę podjęcia akcji dochodzenia swoich roszczeń i zgłaszania wniosków dowodowych, czy też nie. Kodeks karny skarbowy w art. 128 § 3 kks konstruuje zatem zasadę, że interwenient ma prawo brać udział w rozprawie. Istotne jest przy tym, by ewentualna nieobecność interwenienta była wynikiem jego świadomej decyzji woli, a nie braku stosownej informacji czy też nawet wprowadzenia go w błąd przez organ procesowy. Pierwszoplanową kwestią jest więc zapewnienie mu gwarancji procesowych podjęcia oraz zrealizowania rzeczywistej i świadomej decyzji woli, czy chce on wziąć udział w rozprawie. W konsekwencji zapewnienia tych gwarancji interwenientowi jest przyjęcie domniemania, że nieobecność interwenienta na rozprawie wynika jedynie z podjętej przez niego decyzji. Domniemanie takie zachodzi, gdy w danej sprawie gwarancje procesowe zostały wobec interwenienta dochowane i oznacza, że obalenie tego domniemania może mieć miejsce w sytuacji, gdy zostanie przedstawiony – z reguły przez interwenienta – przeciwdowód. Do gwarancji tych należą obowiązek pouczenia interwenienta m.in. o prawie udziału w rozprawie przy doręczaniu mu odpisu aktu oskarżenia, obowiązek prawidłowego zawiadomienia interwenienta o terminie rozprawy, zgodnie z wymogiem ustawy ( art. 117 kpk, art. 350 § 2 kpk, art. 402 § 1 kpk w zw. z art. 113 § 1 kks, art. 128 § 3 kks), brak należytego usprawiedliwienia nieobecności interwenienta na rozprawie, który wnosi o nieprzeprowadzanie czynności bez jego obecności lub jeżeli zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że niestawiennictwo o wynikło z powodu przeszkód żywiołowych lub innych wyjątkowych przyczyn. Tylko w razie zachowania wyżej wskazanych warunków należy przyjąć domniemanie (wzruszalne), że nieobecność interwenienta wynika jedynie z wyrażonej przez niego woli i sąd może prowadzić rozprawę podczas jego nieobecności. Taka sama sytuacja zachodzi pomimo niespełnienia warunków, o których mowa powyżej, jeżeli sąd dysponuje niebudzącym wątpliwości dowodem, że interwenient jest pouczony o treści tegoż artykułu oraz został zawiadomiony o terminie rozprawy. W przeciwnym razie, rozprawy nie można prowadzić pod jego nieobecność i najpierw należy dopełnić zrealizowania wszystkich powyższych gwarancji.

Relatywizując powyższego uwagi do realiów niniejszej sprawie, nie ulega wątpliwości, że sąd podejmując opisane powyżej decyzje procesowe związane z przeprowadzeniem całej rozprawy, na której ujawniono wszystkie dowody, zamknięto przewód sądowy i ogłoszono wyrok, a tym samym rozpoznając sprawę pod nieobecność interwenienta, który nie został zawiadomiony o żadnym terminie rozprawy, dopuścił się rażącego naruszenia przepisów art. 128 § 3 kks i art. 117 § 1 i 2 kpk w zw. z art. 350 § 2 kpk w zw. z art. 113 § 1 kks.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego wielokrotnie podkreślano, że naruszenie obowiązku zapewnienia stronie możliwości osobistego uczestnictwa w rozprawie głównej i ochrony na niej swoich praw i interesów trzeba oceniać jako uchybienie o charakterze rażącym (por. wyrok SN z dnia 18.5.2011r., IV KK 119/11).

Stwierdzenie powyższego uchybienia powoduje, że utrzymanie w mocy wyroku w zaskarżonej części byłoby zarazem rażąco niesprawiedliwie w ujęciu art. 440 k.p.k., a tym samym wystąpiła dodatkowa bezwzględna przyczyna odwoławcza. Zaistniał stan rażącej niesprawiedliwości proceduralnej poddanego kontroli instancyjnej orzeczenia, uniemożliwiający utrzymanie tego wyroku w zaskarżonej części w mocy lub jego zmianę, albowiem w toku procedowania przed sądem a quo doszło do takiego naruszenia przepisów postępowania, które nie tylko stanowi względną przyczynę odwoławczą stwierdzoną poza granicami zaskarżenia, określoną w art. 438 pkt 2 kpk, ale jednocześnie rażąco narusza poczucie sprawiedliwości w ujęciu art. 440 kpk. Należy bowiem ponownie wskazać, że w art. 117 § 2 k.p.k. wyrażono ogólną zasadę, że czynności nie przeprowadza się, jeżeli osoba uprawniona nie stawiła się, a brak dowodu, że została o niej powiadomiona, oraz jeżeli zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że niestawiennictwo wynikło z powodu przeszkód żywiołowych lub innych wyjątkowych przyczyn, a także wtedy, gdy osoba ta usprawiedliwiła należycie niestawiennictwo i wnosi o nieprzeprowadzanie czynności bez jej obecności, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Godzi się kolejny raz podkreślić, że w postępowaniu karnym skarbowym celem instytucja interwencji jest zapewnienie należytej ochrony prawom podmiotów zgłaszających roszczenia do przedmiotów podlegających przepadkowi. Istota tej instytucji polega na stworzeniu uprawnionemu podmiotowi możliwości dochodzenia roszczeń cywilnoprawnych w tym samym postępowaniu, w którym rozstrzygana jest kwestia odpowiedzialności karnoskarbowej oskarżonego. W myśl natomiast art. 120 § 1 kks stroną postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe oraz wykroczenia skarbowe jest m.in. interwenient. Skoro zgodnie z art. 120 § 1 i 2 k.k.s. interwenient jest stroną w postępowaniach o przestępstwa skarbowe oraz wykroczenia skarbowe, to na mocy generalnego odesłania z art. 113 § 1 k.k.s. należy wobec niego odpowiednio stosować przepisy Kodeksu postępowania karnego, które stanowią o prawach i obowiązkach „strony”. Stąd też należy zauważyć, że art. 128 § 1 k.k.s. nie definiuje kompleksowo pozycji prawnej interwenienta, ale jedynie wskazuje, które regulacje, odnoszące się w powszechnym procesie karnym do innych podmiotów, należy odpowiednio stosować względem interwenienta. W toku postępowania przygotowawczego interwenient może m.in. składać wnioski o dokonanie czynności śledztwa bądź dochodzenia (art. 315 § 1 k.p.k. w zw. z art. 128 § 1 k.k.s.). Co do zasady nie można mu odmówić udziału w czynnościach niepowtarzalnych (art. 316 § 1 k.p.k. z wyjątkiem wskazanym w art. 316 § 2 k.p.k.). Do wskazanej strony postępowania karnoskarbowego stosuje się odpowiednio przepisy związane z instytucją zamknięcia śledztwa (art. 321, 323 § 2 k.p.k. w zw. z art. 128 § 1 k.k.s.). Oskarżyciel publiczny zobowiązany jest do zawiadomienia interwenienta o przesłaniu do sądu aktu oskarżenia oraz o treści przepisów art. 343 i 343a k.p.k. (art. 334 § 3 k.p.k. w zw. z art. 128 § 1 k.k.s.). Podmiotowi temu doręcza się odpis aktu oskarżenia oraz wzywa się go do złożenia wniosków dowodowych w terminie 7 dni (art. 338 § 1 k.p.k. w zw. z art. 128 § 1 kks). Zgodnie z art. 343 § 5 k.p.k. w zw. z art. 128 § 1 k.k.s. interwenient ma prawo wziąć udział w posiedzeniu, na którym sąd rozpoznaje wniosek o skazanie bez rozprawy, a ponadto na mocy art. 156 § 4 k.k.s. przysługuje mu uprawnienie do wyrażenia sprzeciwu wobec jego uwzględnienia, jeżeli dotyczy on przepadku przedmiotu objętego interwencją. Interwenientowi przysługuje również prawo do udziału w posiedzeniu, na którym sąd rozpoznaje wniosek oskarżonego o dobrowolne poddanie się karze (art. 343a k.p.k. w zw. z art. 128 § 1 k.k.s.), a także uprawnienie do wyrażenia sprzeciwu wobec jego uwzględnienia, jeżeli dotyczy on przepadku przedmiotu objętego interwencją (art. 161 § 2 k.k.s.). Z kolei przepis art. 128 § 3 kks wprost stanowi, że tylko nieusprawiedliwione niestawiennictwo na rozprawie prawidłowo zawiadomionego o terminie interwenienta lub jego pełnomocnika nie jest przeszkodą do jej przeprowadzenia i wydania orzeczenia. Należy jednak ponownie podkreślić, że do interwenienta na podstawie art. 113 § 1 k.k.s. odpowiednie zastosowanie znajduje art. 117 § 2 k.p.k., stanowiący, że czynności nie przeprowadza się, jeżeli osoba uprawniona nie stawiła się, a brakuje dowodu, że została o niej powiadomiona, oraz jeżeli zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że niestawiennictwo wynikło z powodu przeszkód żywiołowych lub innych wyjątkowych przyczyn, a także wtedy, gdy osoba ta usprawiedliwiła należycie niestawiennictwo i wnosi o nieprzeprowadzanie czynności bez jej obecności, chyba że ustawa stanowi inaczej. Działalność procesowa interwenienta najczęściej będzie się przejawiać w występowaniu z inicjatywą dowodową nakierowaną na wykazanie okoliczności stwarzających przeszkodę prawną do orzeczenia przepadku przedmiotu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego (por. Adam Bułat Komentarz do art. 128 kks pod red. Igora Zgolińskiego).

Reasumując, sąd I instancji dopuścił się naruszenia nie tylko art. 117 § 1 i § 2 kpk w zw. z art. 350 § 2 kpk w zw. z art. 113 § 1 kks w zw. z art. 128 § 3 kks, ale także naruszenia art. 338 § 1 k.p.k. w zw. z art. 128 § 1 kks.

Dodać należy, że tego rodzaju uchybienia powstałe w toku postępowania przed sądem pierwszej instancji, nie mogą zostać w żaden sposób konwalidowane, co wprost obliguje sąd odwoławczy do uchylenia orzeczenia w zaskarżonej części, nawet jeżeli należałoby prognozować, że po ponownym rozpoznaniu sprawy sąd pierwszej instancji wyda w przyszłości orzeczenie identycznej treści. W niniejszej sprawie Sąd I instancji, powielając uchybienie zaistniałe już na etapie postępowania przygotowawczego (oskarżyciel publiczny m.in. nie pouczył interwenienta jako strony o jego prawach i obowiązkach, nie zawiadomił interwenienta o przesłaniu do sądu aktu oskarżenia oraz o treści art. 343 kpk i art. 343a kpk, nie wskazał interwenienta jako strony postępowania w akcie oskarżenia), w ogóle nie dostrzegł zgłoszenia interwencji, nie doręczył interwenientowi odpisu aktu oskarżenia i nie wezwał go do złożenia wniosków dowodowych do czego obliguje go przepis art. 338 § 1 kpk w zw. z art. 128 § 1 kks), a w konsekwencji – wbrew obowiązkowi - nie zawiadomił interwenienta o żadnym terminie rozprawy, która została w całości przeprowadzona bez jego udziału. (art. 117 § 1 i § 2 kpk).

Stwierdzenie uchybienia z art. 400 kpk w zw. z art. 437 § 2 zdanie 2 kpk zobowiązuje instancję odwoławczą do uchylenia wyroku w zaskarżonej części i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji. W odróżnieniu bowiem od uchybień procesowych z art. 438 pkt. 2 kpk nie bada się wówczas możliwości wpływu uchybień na treść orzeczenia. Ustawa uznaje to uchybienie za tak rażące, że dotknięte nim postępowanie nie może być uznane za odpowiadające pojęciu procesu zgodnego z prawem.

Z powyższego powodu zgodnie z treścią art. 436 kpk sąd odwoławczy ograniczył rozpoznanie środka odwoławczego wniesionego przez obrońcę do przedstawionego uchybienia stwierdzonego z urzędu albowiem rozpoznanie w tym zakresie jest wystarczające do wydania orzeczenia, a rozpoznanie zarzutów zawartych w apelacji, sprowadzających się do kwestionowania oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i prawidłowości ustaleń stanu faktycznego, byłoby przedwczesne dla dalszego toku postępowania.

Konsekwencją powyższego stanowiska było na podstawie art. 437 § 2 kpk w zw. z art. 440 kpk w zw. z art. 117 § 1 i § 2 kpk w zw. z art. 113 § 1 kks w zw. z art. art. 119 kks w zw. z art. 120 § 1, § 3 kks w zw. z art. 128 kks uchylenie wyroku w zaskarżonej części odnośnie czynu zarzucanego D. B. oraz rozstrzygnięć z nim związanych - punkty 1,3 i 4 części dyspozytywnej (bez badania wpływu uchybienia na treść wyroku) i przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi Rejonowemu w Działdowie do ponownego rozpoznania.

Zaznaczyć jednocześnie należy, że zgodnie z treścią art. 437 § 2 zdanie drugie kpk, do którego odsyła przepis art. 440 kpk uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania może nastąpić wyłącznie w wypadkach wskazanych w art. 439 § 1 kpk, art. 454 k.p.k. lub jeżeli konieczne jest przeprowadzenie na nowo przewodu w całości. Wymieniona w art. 437 § 2 zdanie drugie k.p.k. podstawa uchylenia orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania z powodu konieczności przeprowadzenia na nowo przewodu w całości ma charakter ocenny. Użyte w tym przepisie słowo "przewód" należy potraktować jako skrót pojęciowy, gdyż domyślnie chodzi o "przewód sądowy" (rozdział 45 k.p.k.). W tym zakresie art. 437 § 2 zdanie drugie k.p.k. wprowadza ograniczenie odnoszące się do uchylenia wyroku wydanego na rozprawie głównej. Z kontekstu art. 437 § 2 zdanie drugie k.p.k. wynika, że chodzi o przewód sądowy na rozprawie głównej. Na przewodzie sądowym przeprowadzane są dowody (rozdział 45 k.p.k.). Przepis art. 437 § 2 in fine k.p.k. mówi jednak nie "o powtórzeniu dowodów", ale o powtórzeniu "przewodu". Dlatego też konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości nie odnosi się tylko do potrzeby powtórzenia dowodów. Może też dotyczyć samego przebiegu przewodu sądowego, gdy z uwagi na naruszenie przepisów procesowych należy go przeprowadzić na nowo. Konieczność powtórzenia przewodu sądowego w całości z przyczyn dowodowych wiąże się z podstawą dowodową wyroku. Na przewodzie sądowym przeprowadzane są z reguły dowody z osobowych źródeł dowodowych i dowody z dokumentów. Warunek w postaci konieczności ponowienia wszystkich tych dowodów będzie spełniony dopiero wówczas, gdy sąd pierwszej instancji w ogóle nie ujawnił żadnych dowodów, choć oparł na nich wyrok albo wszystkie te dowody zostały nieprawidłowo przeprowadzone (art. 410 k.p.k.). W zakresie konieczności przeprowadzenia na nowo dowodów na rozprawie głównej należy bowiem wziąć pod uwagę wszystkie dowody, w tym dowody z dokumentów. Konieczność powtórzenia przewodu sądowego w całości może też wystąpić z przyczyn procesowych odnoszących się do prawidłowego jego przebiegu, m.in. postawienie trafnego zarzutu niewyłączenia sędziego z przyczyn określonych w art. 41 § 1 k.p.k. albo niedochowanie gwarancji procesowych odnoszących się do udziału stron i ich przedstawicieli procesowych w rozprawie głównej, np. rozpoznano sprawę pod nieobecność strony, obrońcy, pełnomocnika, którzy nie zostali zawiadomieni o terminie rozprawy (tak: Dariusz Świecki, Komentarz do art. 437 kpk). W poddanej kontroli sprawie wystąpiła zatem jednocześnie jedna z określonych w art. 437 § 2 in fiine kpk podstaw wydania przez sąd odwoławczy orzeczenia kasatoryjnego.

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy koniecznym jest powtórne przeprowadzenie na nowo przewodu sądowego w całości odnośnie czynu zarzucanego oskarżonemu D. B., bacząc na potrzebę respektowania gwarancji procesowych wszystkich stron, w tym interwenienta, którego także należy zawiadomić o terminie rozprawy oraz powtórne wydanie, spełniającego wszystkie wymogi, orzeczenia kończącego postępowanie po wszechstronnej i dogłębnej analizie zebranego w sprawie materiału dowodowego.

5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

7.  PODPIS