Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Elblągu

Formularz UK 2

Sygnatura akt

VI Ka 302/21

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

wyrok Sądu Rejonowego w Elblągu z dnia 17 marca 2021r sygn. akt VIII W 1108/20

1.2. Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońcy

☒ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

1.

jak wynika z treści apelacji skarżący zarzucił błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na treść orzeczenia, poprzez błędne przyjęcie, iż jego zachowanie polegające na niewpłaceniu należnego podatku dochodowego było zawinione i miało charakter uporczywy, a w konsekwencji, iż wyczerpał wszystkie znamiona wykroczenia skarbowego z art. 57 § 1 kks.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Apelacja wniesiona przez oskarżonego J. R. jako niezasadna nie zasługiwała na uwzględnienie. Całkowicie wybiórczo przytoczone w niej argumenty dla poparcia prezentowanego stanowiska, mające uzasadniać wadliwość poczynionych przez Sąd Rejonowy ustaleń stanu faktycznego, a w konsekwencji również i naruszenie prawa materialnego - były całkowicie chybione i stąd nie mogły się ostać w świetle zebranych w sprawie dowodów.

Przystępując do rozważań odnośnie zarzutu zawartego w wywiedzionym środku odwoławczym, tytułem wprowadzenia godzi się zaznaczyć, że Sąd Rejonowy przeprowadził w przedmiotowej sprawie postępowanie dowodowe w sposób wszechstronny i wyczerpujący, które następnie poddał wnikliwej i rzetelnej analizie i na tej podstawie wyprowadził całkowicie słuszne wnioski zarówno co do winy oskarżonego J. R. w zakresie przypisanego mu wykroczeń skarbowych, jak i subsumcji prawnej jej zachowania pod wskazane przepisy ustawy karno – skarbowej, a także wymiaru orzeczonej wobec niego kary. Przedmiotem rozważań były nie tylko dowody obciążające oskarżonego ale również wszelkie dowody im przeciwne, a wszystkie one zostały ocenione w zgodzie z zasadami logicznego rozumowania, wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego. Wyprowadzone zatem na tej podstawie stanowisko Sądu Rejonowego korzysta z ochrony przewidzianej w art. 113 § 1 kks w z w. z art. 7 k.p.k., a ponieważ jednocześnie nie zostało ono w żaden rzeczowy i przekonywujący sposób podważone przez apelującego, przeto w całej rozciągłości zasługuje na aprobatę sądu odwoławczego.

Wbrew wywodom apelującego, w niniejszej sprawie Sąd Rejonowy w wyniku pełnej i poprawnie dokonanej swobodnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego trafnie uznał, że brak jest w realiach niniejszej sprawy „nie dających się usunąć wątpliwości” w zakresie przypisanego oskarżonemu czynu i w oparciu o tę właśnie ocenę poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne i wykazał w niewątpliwy sposób winę oskarżonego J. R..

Wypada w tym miejscu zaakcentować, że przekonanie sądu o wiarygodności lub niewiarygodności określonych dowodów pozostaje pod ochroną zasady wyrażonej w art. 7 kpk wtedy tylko, kiedy spełnione są warunki: ujawnienia całokształtu okoliczności sprawy - art. 410 kpk, w granicach respektujących zasadę prawdy obiektywnej - art. 2 § 2 kpk, rozważenia wszystkich okoliczności zgodnie z zasadą określoną w art. 4 kpk oraz wyczerpującego i logicznego - z uwzględnieniem wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego - uzasadnienia przekonania sądu - art. 424 § 1 pkt 1 kpk (por. wyrok SN z dnia 2003.07.23, V KK 375/02, LEX nr 80278). Analiza akt sprawy, w tym pisemnych motywów wyroku, uprawnia do konstatacji, że Sąd Rejonowy sprostał temu zadaniu i wykazał m.in. dlaczego jednej grupie dowodów (lub ich części) dał wiarę, a innym nie, a zatem nie naruszył dyrektyw ujętych w art. 410 kpk i art. 424 § 1 pkt 1 kpk. Oskarżony jednocześnie nie wykazał w skardze apelacyjnej aby którykolwiek z powyższych warunków nie został w wyroku Sądu Rejonowego dotrzymany, a zatem także i zarzut błędnych ustaleń faktycznych nie mógł w realiach niniejszej sprawy się ostać, a w konsekwencji, co postulował skarżący, skutkować zmianą zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie go od zarzucanego mu czynu. Trzeba zatem wskazać, iż to, że w niniejszej sprawie sąd orzekający ocenił poszczególne dowody pod kątem ich wiarygodności nie w taki sposób, jak życzyłby sobie tego skarżący, wcale jeszcze nie oznacza, że w procesie ich weryfikacji doszło do naruszenia reguł wyrażonych w art. 7 kpk.

Ustosunkowując się do podniesionego w apelacji oskarżonego zarzutu opartego na podstawie odwoławczej określonej w art. 438 pkt 3 kpk, to Sąd Okręgowy podziela ugruntowany w orzecznictwie pogląd, że dla skuteczności zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, niezbędnym jest wykazanie przez skarżącego nie tylko ogólnej wadliwości ocen i wniosków wyprowadzonych przez sąd orzekający z okoliczności ujawnionych w toku przewodu sądowego, ale i wykazanie konkretnych uchybień w ocenie materiału dowodowego, jakich dopuścił się tenże sąd w świetle zasad logicznego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego. Innymi słowy zarzut ten nie może sprowadzać się, jak to czyni autor apelacji w niniejszej sprawie, do samej polemiki z ustaleniami sądu wyrażonymi w uzasadnieniu orzeczenia lub też przeciwstawieniu tymże ustaleniom odmiennego poglądu opartego na własnej ocenie materiału dowodowego (vide wyrok SN z dnia 20.02.1975r, IIKR 335/74, OSNPG 1975/9/84, wyrok SN z dnia 22.01.1975r, I KR 19/74, OSNKW 1975/5/58).

Analizując przeprowadzone w przedmiotowej sprawie dowody stwierdzić należy wprost, że wynikające z nich fakty (m.in. niezabezpieczenie przez oskarżonego środków finansowych na poczet zapłaty podatku dochodowego; przeznaczenie pieniędzy uzyskanych ze sprzedaży odziedziczonego mieszkania na uregulowanie prywatnych długów, bieżące utrzymanie, czy wybudowanie nagrobka dla zmarłych rodziców; zły stan zdrowia; korzystanie ze świadczeń socjalnych (zasiłki z MOPS) z uwagi na trudną sytuację finansową), które akcentuje autor apelacji, tylko pozornie stwarzają wątpliwości, co do rzeczywistego przebiegu zdarzeń, a przede wszystkim co do faktycznej możliwości terminowego wywiązania się przez oskarżonego z obowiązku odprowadzenia należności publiczno-prawnych w postaci podatku dochodowego od osób fizycznych wynikającego z zeznania rocznego PIT – 39 za 2018r, a konkretnie podatku od dochodu z tytułu sprzedaży odziedziczonego mieszkania. Sąd I instancji w wyniku swobodnej oceny dowodów, utrzymanej w granicach racjonalności enumeratywnie wskazał te, które z nich zasługują na wiarygodność (i w jakiej ich części), a z tych z kolei dowodów absolutnie nie wynikają żadne rzeczywiste i istotne wątpliwości, które zostałyby rozstrzygnięte na niekorzyść oskarżonego.

Bardzo przejrzysta i należycie umotywowana argumentacja Sądu Rejonowego zawarta w pisemnych motywach wyroku, a dotycząca kwestii popełnienia przez J. R. przypisanego mu czynu, czyni całkowicie zbędnym i po części nieracjonalnym, przywoływanie w tym miejscu po raz wtóry tych wszystkich racji i dowodów, które legły u podstaw zaskarżonego rozstrzygnięcia w tym zakresie, skoro Sąd Okręgowy w całości ją podzielił. Nie zachodzi zatem potrzeba ponownego przytaczania tych wszystkich dowodów i aspektów sprawy, które doprowadziły sąd meriti do wyprowadzenia wniosku co do winy oskarżonego J. R. w popełnieniu przypisanego mu czynu, a wystarczającym w tym zakresie będzie odesłanie do lektury uzasadnienia Sądu I instancji.

W tym miejscu poczynić należy uwagę, że tego rodzaju postąpienie sądu odwoławczego nie pozostaje w sprzeczności z art. 6 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Jak bowiem stwierdził Europejski Trybunał Praw Człowieka, z art. 6 Konwencji wynika ogólny obowiązek sporządzania uzasadnień wyroków przez sądu krajowe, jednakże nie może on być rozumiany jako wymóg dokładnego udzielania odpowiedzi na każdy argument stron, oddalając zatem apelację (czy kasację) sądy orzekające w przedmiocie środka zaskarżenia mogą po prostu powołać się na uzasadnienie wyroków sądów niższych instancji (por. sprawa Arnold G. Cornelis przeciwko Holandii, POESK Nr 1-2/2004).

Niemniej godzi się zauważyć, że to skarżący zebrany w sprawie obszerny materiał dowodowy potraktował w sposób nadzwyczaj selektywny, przytaczając oraz powołując się na te tylko fragmenty, które w jego mniemaniu miałyby wspierać zarzut wniesionej apelacji.

Ustosunkowując się zaś odrębnie do konkretnych argumentów zawartych w apelacji oskarżonego, w pierwszej kolejności należy stwierdzić, że Sąd I instancji dokonał prawidłowej oceny całokształtu złożonych na poszczególnych etapach postępowania wyjaśnień oskarżonego J. R., a także oceny całego nieosobowego materiału dowodowego. Wbrew stanowisku skarżącego, Sąd Rejonowy, przyjmując - skonkretyzowaną w opisie czynu przypisanego oskarżonemu i w pisemnych motywach wyroku - wersję wydarzeń, decyzję tę poprzedził wnikliwą i skrupulatną analizą całokształtu powyższych dowodów w powiązaniu z pozostałymi materiałami zgromadzonymi w sprawie tak osobowymi jak i rzeczowymi, czemu dał wyraz w pisemnych motywach wyroku. Analizę tę przeprowadził w sposób wolny od uproszczeń i z zachowaniem obiektywizmu.

W poddanej kontroli sprawie, oskarżony w istocie nie zakwestionował dokonanych przez Sąd I instancji zasadniczych ustaleń stanu faktycznego (oskarżony za wskazany okres nie wpłacił w terminie na rachunek Urzędu Skarbowego podatku dochodowego od osób fizycznych wynikającego z zeznania rocznego PIT – 39 za 2018r, a konkretnie podatku od dochodu z tytułu sprzedaży odziedziczonego mieszkania), na co wskazuje kategoria i zakres podniesionego zarzutu, zaś wadliwość ustaleń miała dotyczyć wyłącznie przyjęcia zawinionych przyczyn niewpłacania podatku. Autor skargi apelacyjnej poddał zatem krytyce w istocie jedynie decyzję sądu I instancji polegającą na dokonaniu ustaleń świadczących o uporczywości zachowania oskarżonego i jego złej woli, co – w ocenie apelującego, było efektem pominięcia przyczyn nie zrealizowania przez J. R. obowiązku publicznoprawnego, a tym samym, że swoim zachowaniem wyczerpał on także znamiona strony podmiotowej przypisanego mu czynu. Zdecydowanie należy zaoponować stanowisku skarżącego, iż sąd meriti nie uwzględnił przyczyn niewpłacania w terminie podatku przez oskarżonego. Analiza pisemnych motywów zaskarżonego wyroku uprawnia bowiem do stwierdzenia, że uwadze sądu orzekającego nie uszły takie aspekty sprawy jak: niezabezpieczenie przez oskarżonego środków finansowych na poczet zapłaty podatku dochodowego; przeznaczenie pieniędzy uzyskanych ze sprzedaży mieszania na uregulowanie prywatnych długów, bieżące utrzymanie, czy wybudowanie nagrobka dla zmarłych rodziców; korzystanie przez niego ze świadczeń socjalnych z uwagi na aktualnie trudną sytuację finansową, przy czym trafnie jednocześnie uznał, że stanowią one wyłącznie konsekwencje jego decyzji co do przeznaczenia gotówki uzyskanej ze sprzedaży mieszkania, od której to czynności cywilno – prawnej należny był podatek. Co nader istotne, tak bardzo eksponowane przez autora skargi okoliczności, dotyczące przyczyn nieregulowania przez niego zobowiązania fiskalnego, jako ściśle związane z jego sytuacją osobistą i finansową oraz mające swoje źródło wyłącznie w jego decyzjach ekonomicznych, sąd I instancji w pełni słusznie zaliczył do kategorii przyczyn zależnych od oskarżonego, a tym samym nie uwalniających go od odpowiedzialności karno-skarbowej. W tym miejscu należy przypomnieć, że zgodnie z powszechnie aprobowanym stanowiskiem wyrażonych w orzecznictwie, zachowanie podatnika, który nie reguluje w terminie podatków nie jest nacechowane złą wolą oraz uporczywością w rozumieniu art. 57 kks, jeżeli wynika z przyczyn całkowicie od niego niezależnych, a jako przykład podaje się wypadek losowy, a nie okoliczności typowe związane z rozdysponowaniem uzyskanego konkretnego wymiernego dochodu (środki pieniężne uzyskane ze sprzedaży odziedziczonego mieszkania) na inne cele.

Podobnie, mający stanowić konsekwencję błędnych ustaleń faktycznych, zarzut sprowadzający się do twierdzenia, iż w przedmiotowej sprawie doszło do obrazy prawa materialnego, a mianowicie art. 57 § 1 kks, wskutek błędnego przyjęcia, iż oskarżony J. R. swoim zachowaniem wyczerpał ustawowe znamiona wykroczenia skarbowego stypizowanego w art. 57 § 1 kks, a które to stwierdzenie implikowało wydanie wyroku skazującego, pomimo, że – zdaniem apelującego - nie miał on faktycznej możliwości terminowego wywiązania się z obowiązku odprowadzenia należności publicznoprawnej w postaci podatku dochodowego od osób fizycznych wynikającego z zeznania rocznego PIT – 39 za 2018r, a konkretnie podatku od dochodu z tytułu sprzedaży odziedziczonego mieszkania - ocenić należy za nieuprawniony. Podniesienie powyższego zarzutu nie zrodziło bowiem żadnych wątpliwość co do trafności oceny prawnej ustalonego zachowania oskarżonego J. R., w tym samym prawidłowości dokonanej przez sąd meriti wykładni normy prawa materialnego - art. 57 § 1 kks, to jest znamion strony podmiotowej i przedmiotowej określonego w tymże przepisie wykroczenia skarbowego.

Wbrew stwierdzeniu autora apelacji, Sąd I instancji dokonał prawidłowej subsumcji prawnej zachowania J. R. pod wskazany przepis ustawy karno – skarbowej, tj. art. 57 § 1 kks i w tym zakresie odwołać się należy przede wszystkim do trafnych wywodów, zawartych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

Autor apelacji nie kwestionując faktu, iż w terminie nie wpłacił na konto Urzędu Skarbowego w E. opisanego w zarzucie podatku, wyraził jednocześnie pogląd, że ujawnienie takich okoliczności jak: niedysponowanie przez niego wolnymi środkami finansowymi; przeznaczenie pieniędzy uzyskanych ze sprzedaży mieszkania na uregulowanie prywatnych długów, bieżące utrzymanie, czy wybudowanie nagrobka dla zmarłych rodziców; zły stan jego zdrowia i niemożność podjęcia pracy; korzystanie ze świadczeń socjalnych (zasiłki z MOPS) z uwagi na trudną sytuację finansową; pouczanie go przez urzędników skarbowych, iż podatek może uregulować dopiero po zakończeniu roku podatkowego PIT- em; ograniczenia wiązane z pandemią COVID 19 - świadczą o braku jego zawinienia, a nadto sformułował zastrzeżenia co do poczynionej przez sąd meriti wykładni pojęcia „uporczywości”, stanowiącego znamię wykroczenia określonego w art. 57 § 1 kks. Ze stanowiskiem skarżącego w tej kwestii nie sposób się zgodzić.

Tytułem wprowadzenia godzi się wskazać, że przepis art. 57 § 1 k.k.s. ma w istocie zapobiegać uszczupleniom podatkowym (zaległościom podatkowym). Przedmiotem ochrony jest zatem obowiązek podatkowy, a przepis chroni w istocie mienie wierzyciela podatkowego, tj. Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego oraz Unii Europejskiej. Sąd I instancji trafnie zauważył, że uporczywe niepłacenie podatku to bądź długotrwałe, niekoniecznie powtarzające się, a więc i jednorazowe, lecz długie, opóźnienie w jego uregulowaniu, bądź też wielokrotne, powtarzające się, niepłacenie podatku w terminie. W judykaturze ugruntowane jest już bowiem stanowisko, że na zaistnienie znamienia uporczywego niewpłacania podatku w terminie, będącego warunkiem odpowiedzialności za wykroczenie skarbowe z art. 57 § 1 k.k.s., może wskazywać zarówno cykliczność zachowań podatnika, polegająca na umyślnym niestosowaniu się do wymogu terminowego płacenia podatku, jak i jednorazowe, ale długotrwałe zaniechanie przez niego uregulowania podatku płaconego jednorazowo, mające miejsce już po terminie płatności tego podatku, a więc gdy ma on uregulować go już jako zaległość podatkową, jeżeli zachowanie to wskazuje, że zamiarem podatnika w momencie upływu terminu płatności podatku było uporczywe jego niewpłacanie, a więc odsunięcie uregulowania tego podatku na dłuższy okres (tak: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2013 r.I KZP 11/13, OSNKW 20014/1/3). Tym samym na gruncie omawianego przepisu pod pojęciem "uporczywość" rozumieć należy zarówno wielokrotność zachowań sprawcy, jak i jednorazowe jego zachowanie, jeżeli jest ono długotrwałe i mimo że ma miejsce już po terminie płatności podatku, to wskazuje, iż zamiarem sprawcy było nie tylko nieuregulowanie podatku w terminie, ale także przesunięcie go na dalszy, dłuższy moment, bez występowania o odroczenie jego płatności lub rozłożenie na raty. Uporczywość tę odnosić należy zarówno do sytuacji, gdy podatnik lekceważy terminy płatności podatku rozliczanego zaliczkami czy ratami, jak i gdy nie płaci w terminie regulowanego jednorazowo . I w tym zakresie zgodna jest też doktryna (zob. np. G. Bogdan i inni: Kodeks karny skarbowy z komentarzem, Gdańsk 2000, s. 149-150; T. Grzegorczyk: Kodeks karny skarbowy. Komentarz. Warszawa 2001, s. 259; F. Prusak: Prawo i postępowanie karne skarbowe, Warszawa 2002, s. 121). W języku polskim określenie „uporczywość” nie jest ograniczone do zachowań powtarzających się, lecz obejmuje również jedno zachowanie, jeśli trwa ono odpowiednio długo, a więc utrzymuje się przez określony, ale dłuższy czas. W orzecznictwie podkreśla się także, że przy wykładni pojęcia „uporczywości” na gruncie art. 57 § 1 kks, należy jednak mieć na uwadze specyfikę prawa karnego skarbowego. Przyjmuje się też, że skoro penalizowane jest jedynie uporczywe niepłacenie podatku w terminie to samo nieregulowanie podatku w przewidzianym przez ustawę podatkową terminie niewątpliwie nie daje jeszcze podstaw do ścigania podatnika jako sprawcy wykroczenia skarbowego. Niezbędne jest zatem ustalenie dopiero, i to już po upływie tego terminu, czy uchybienie można mu uznać za uporczywe. Nie ma tu zatem znaczenia fakt, że nieuiszczona w terminie kwota podatku stała się zaległością podatkową. Istotne jest natomiast ustalenie, czy w dacie płatności podatku, którego nie uiszczono w terminie, zaniechanie podatnika cechowała uporczywość, a więc nie tylko zamiar niezapłacenia podatku we wskazanej przez ustawę daty, lecz i np. odsunięcie jego uregulowania na dłuższy, bliżej nieokreślony czas. To bowiem, czy w ustawowym terminie płatności podatku zaistniało nie tylko uchybienie terminowi, które samo w sobie nie jest karalne, lecz także znamię uporczywości w takim niepłaceniu, zależy jednak również od oceny sposobu postąpienia podatnika już po uchybieniu terminowi płatności podatku. Nieuwzględnienie tego aspektu oznacza, że w istocie przy każdym nieuregulowaniu podatku w terminie, bez względu na sposób jego regulowania, podatnik nigdy nie mógłby być pociągnięty do odpowiedzialności, gdyż samo spóźnienie nie jest równoznaczne z uporczywością zaniechania. Jedynym wyznacznikiem istnienia takiej uporczywości miałyby być bowiem okoliczności związane z zachowaniem się podatnika przed uchybieniem terminowi płatności zobowiązania podatkowego, a bez jakiegokolwiek znaczenia byłyby te z nich, które miały miejsce już po bezskutecznym upływie tego terminu. Bez względu przy tym na to, czy to one właśnie wskazywałby na istnienie, czy nieistnienie owej uporczywości. Właśnie zachowanie podatnika mające miejsce po upływie terminu płatności podatku może wskazywać, czy jego zamiarem w dacie upływu tego terminu było uporczywe niepłacenie podatku. Uporczywość tę odnosić zaś należy zarówno do sytuacji, gdy podatnik lekceważy terminy płatności podatku, rozliczanego zaliczkami czy ratami, jak i gdy nie płaci w terminie regulowanego jednorazowo. O jego zamiarze uporczywego niepłacenia podatku świadczyć właśnie może długotrwałe nieregulowanie owego podatku, będącego już zaległością podatkową. Może to dotyczyć zwłaszcza np. sytuacji gdy podatnik, mimo złożenia deklaracji podatkowej i wykazania w niej należnego do zapłaty podatku, nie podejmuje, i to przez długi czas, jakichkolwiek działań w celu uregulowania owego podatku, choć termin jego płatności już minął.

Reasumując, jak podkreśla się w orzecznictwie Sądu Najwyższego, na gruncie przepisu art. 57 § 1 kks pod pojęciem „uporczywość” należy rozumieć zarówno wielokrotność zachowań sprawcy, jak i jednorazowe jego zachowanie, jeżeli jest ono długotrwałe i mimo, że ma miejsce już po terminie płatności podatku, to wskazuje, że zamiarem sprawcy było nie tylko nieuregulowanie podatku w terminie, ale także przesunięcie go na dalszy, dłuższy moment, bez występowania o odroczenie jego płatności lub rozłożenie na raty (tak: postanowienie SN z dnia 28.11.2013r. I KZP 11/13, OSNKW 20014/1/3).

Odnosząc powyższe uwagi na grunt niniejszej sprawy należy podzielić stanowisko Sądu I instancji, iż oskarżony J. R. swoim zachowaniem wyczerpał wszystkie znamiona wykroczenia określonego w art. 57 § 1 kks, w tym stronę podmiotową obejmującą umyślność w postaci zamiaru bezpośredniego. Oskarżony nie wpłacił bowiem w terminie na rachunek Urzędu Skarbowego podatku dochodowego od osób fizycznych wynikającego z zeznania rocznego PIT – 39 za 2018r, a konkretnie podatku od dochodu z tytułu sprzedaży odziedziczonego mieszkania; samowolnie przesunął uregulowanie podatku na dalszy bliżej nieokreślony czas; długotrwale bo już ponad 2 lata nie reguluje tejże zaległości podatkowej; nie podjął do chwili obecnej jakichkolwiek działań w celu uregulowania owego podatku; nie występował o odroczenie płatności podatku lub rozłożenie go na raty; uzyskane ze sprzedaży mieszkania znaczne środki pieniężne przeznaczył na inne cele – spłatę prywatnych długów, koszty utrzymania, a nawet na wybudowanie pomnika nagrobnego. Do uwolnienia oskarżonego od odpowiedzialności za czyn z art. 57 § 1 kks nie może także doprowadzić, tak bardzo akcentowana przez apelującego okoliczność dotycząca jego stanu zdrowia i braku środków pieniężnych, którą to jego trudną sytuację finansową potwierdza fakt przyznania mu świadczeń socjalnych z MOPS. Po pierwsze, oskarżony mając świadomość swojej sytuacji finansowej i stanu zdrowia, a tym samym niemożności podjęcia pracy zarobkowej, tym bardziej powinien był, dysponując fizycznie znaczną gotówką ze sprzedaży mieszkania, odłożyć niezbędną kwotę na poczet podatku, a nie wydatkować pieniądze na inne, mniej pilne cele. Po wtóre, jak wynika z dołączonych do akt dokumentów, oskarżony został objęty pomocą z MOPS dopiero od stycznia 2020r., a podatek zobowiązany był uregulować do 30 kwietnia 2019r. W okresie do grudnia 2019r. nie kwalifikował się zatem z uwagi na stan zdrowia i sytuację finansową do przyznania mu świadczeń społecznych. Podobnie ocenić należy podnoszoną przez oskarżanego okoliczność, iż zamierzał opłacić podatek tuż po sprzedaży odziedziczonego mieszkania, ale urzędnicy skarbowi pouczyli go, że może to uczynić po zakończeniu roku podatkowego PIT – tem. W wyniku pouczenia, oskarżony miał bowiem pełną świadomość nie tylko co do samego obowiązku, ale i ostatecznego terminu wpłacenia należnego podatku, a zatem powinien był zabezpieczyć, przede wszystkim z uzyskanej ceny sprzedaży lokalu, odpowiednie środki finansowe na ten cel, czego jednaj nie uczynił. W kategoriach nieprozumienia należy natomiast potraktować powoływanie się przez apelującego na utrudnienia spowodowane pandemią skoro stan ten wystąpił dopiero wiosną 2020r. (zaległość powstała na długo wcześniej, tj. od 2 maja 2019r), a oskarżony i tak nie pracował – jak wskazał – z powodów zdrowotnych niezwiązanych z koronawirusem.

Na marginesie, należy poczynić uwagę, że w świetle przedstawionej powyżej powszechnie aprobowanej wykładni zarówno znamion podmiotowych jak i przedmiotowych czynu określonego w art. 57 § 1 kks, nie można – zdaniem sądu odwoławczego – podzielić stanowiska, że koniecznym warunkiem uporczywości oraz przypisania płatnikowi tegoż czynu jest zawsze zaistnienie rzeczywistej obiektywnej możliwości regulowania należności oraz wpłacenia na rzecz właściwego organu w terminie pobranego podatku. Jak już była o tym mowa we wcześniejszych akapitach niniejszego uzasadnienia, nie można bowiem do rozliczeń z fiskusem stosować takich samych reguł, jak do rozliczeń cywilnoprawnych, których naruszenie stanowi przestępstwo (np. uporczywego uchylania się od płacenia alimentów). Podatnik, płatnik nie może przerzuć na Skarb Państwa i pozostałych, regulujących terminowo podatki podatników, niepowodzeń finansowych i nie wpłacać w terminie zobowiązań podatkowych, tłumacząc się brakiem środków finansowych na wymagane podatki (por. postanowienie SN z dnia 27.3.2003r., I KZP 2/2003). Ponadto, według poglądu Sądu Najwyższego nie chodzi tu wyłącznie o obiektywną możliwość zapłaty podatku, gdyż m.in. trzeba uwzględnić, że prawo podatkowe, w myśl art. 48 ordynacji podatkowej, przewiduje możliwość odraczania płatności i rozkładania na raty należności podatkowych, w tym i zaległości podatkowych, jeśli za tym przemawia ważny interes podatnika. Tym samym podatnik, nie mogąc uregulować w terminie podatku, ma prawne instrumenty dla zmiany terminu jego płatności. Niewątpliwie zapobiegawcze działanie podatnika pod kątem skutków niezapłacenia podatku i wykorzystanie przez niego możliwości gwarantowanych przez prawo podatkowe ma istotny wpływ na ocenę znamienia uporczywości. Podobny wpływ będzie zresztą miało także późniejsze zachowanie podatnika, już po tym, gdy powinien zrealizować ciążący na nim obowiązek podatkowy. Godzi się jeszcze zaznaczyć, że zwolennicy przyjęcia konstrukcji strony podmiotowej czynu z art. 57 § 1 kks, opartej na koncepcji konieczności wystąpienia przesłanki możliwości podjęcia przez płatnika zachowania zgodnego z prawem – uzależniają jej zastosowanie jednak do takiej tylko sytuacji, gdy płatnik, z uwagi na złą kondycję finansową, w ogóle nie reguluje żadnych swoich zobowiązań. Przedstawiciele doktryny wyrażający powyższe stanowisko zastrzegają bowiem, że jeżeli płatnik środki finansowe posiada, przeznacza je jednak na inny uzasadniony ekonomicznie cel, np. spłatę innych zobowiązań, czy inwestycje, w grę wchodzi jedynie umniejszenie winy, nigdy zaś jej wyłączenie (zob. Grzegorz Łabuda, Komentarz LEX 2009r. do art. 77 kks; G. Łabuda, T. Razowski, glosa do postanowienia SN z dnia 27.3.2003r., I KZP 2/03, Prok. I Pr. 2003, nr 11; R. Rubacki, A. Bartosiewicz, Kodeks karny skarbowy …, s. 497; L. Wilk, J. Zagrodnik. Kodeks karny skarbowy ….s. 270-272). Tego rodzaju wykładnia znamion czynu z art. 57 § 1 kks jest zatem nie tylko odosobniona, ale także co istotne ustalony w niniejszej sprawie stan faktyczny nie w pełnił odpowiadał podstawom, na jakich została ona opracowana. Otóż, jak wynika z akt sprawy, w inkryminowanym czasie oskarżony – jak sam podniósł – dysponował znaczną kwotą pieniędzy uzyskanych ze sprzedaży odziedziczonego mieszkania, jednakże z tych środków m.in. uregulował inne zobowiązania wobec osób prywatnych i sfinansował wybudowanie pomnika nagrobnego.

Przedstawione okoliczności wykluczają zasadność podniesionego w apelacji zarzutu rażącego naruszenia prawa materialnego, tj. art. 57 §1 kks.

Ponownie należy zaakcentować, że prawo podatkowe przewiduje, na wniosek zainteresowanego, złożony z odpowiednim wyprzedzeniem, odraczanie płatności i rozkładanie na raty należności podatkowych, w tym i zaległości podatkowych, gdy ważny interes podatnika za tym przemawia. Tym samym podatnik nie mogąc uregulować w terminie podatku, ma prawne instrumenty dla zmiany terminu jego płatności. Jeżeli uzyska on odroczenie płatności lub rozłożenie na raty, to reguluje go w nonowym, ustalonym przez organ podatkowy, terminie. Nie popełnia zatem czynu określonego w art. 57 § 1 kks. Jeżeli natomiast nie podejmuje takich kroków, czyni je niewłaściwie lub nie spełnia wymaganych warunków dla wydania pozytywnej opinii i nie wpłaca w terminie podatku, dopuszcza się tego czynu. W poddanej kontroli sprawie, oskarżony nie kwestionował opóźnienia i braku wpłaty, tłumacząc to głównie sytuacją finansową i stanem zdrowia, a jednocześnie nie podjął żadnych działań celem uzyskania decyzji o rozłożeniu podatku na raty lub odroczeniu jego płatności.

Reasumując, zgromadzony przez Sąd Rejonowy materiał dowodowy pozwolił na przypisanie oskarżonemu zarzucanego mu czynu i wymierzenie kary grzywny.

W konsekwencji podjęta w apelacji próba zakwestionowania przyjętej w zaskarżonym wyroku kwalifikacji prawnej przypisanego mu czynu - nie powidła się.

Skarżący nie wykazał żadnych konkretnych uchybień w ocenie materiału dowodowego odnoszącego się do przypisanego oskarżonemu czynu, jakich miał, jego zdaniem, dopuścić się Sąd Rejonowy, a podniesione przez niego zarzuty sprowadzają się wyłącznie do polemiki z prawidłowymi ustaleniami sądu meriti, wyrażonymi w uzasadnieniu orzeczenia.

Sąd Rejonowy nie dopuścił się zatem błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę tegoż rozstrzygnięcia, a w konsekwencji nie naruszył też prawa materialnego, zaś kontrola odwoławcza uzasadnia stwierdzenie, że zaskarżony wyrok znajduje pełne oparcie w prawidłowo dokonanej ocenie całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego oraz ujawnionego w postępowaniu i nie ma podstaw do zdyskwalifikowania zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Wniosek

o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego od popełnienia zarzucanego mu czynu

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wobec nie stwierdzenia przez sąd odwoławczy zarzucanej w apelacji wadliwości poczynionych przez sąd I instancji wadliwości ustaleń stanu faktycznego, przemawiających za sprawstwem J. R., a w konsekwencji także i obrazy prawa materialnego – brak było podstaw do uwzględniania wniosku o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego od popełnienia zarzucanego mu czynu.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot utrzymania w mocy

cały wyrok Sądu Rejonowego w Elblągu z dnia 17 marca 2021r sygn. akt VIII W 1108/20

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

W świetle wymowy całokształtu ujawnionych dowodów, prawidłowo ocenionych przez sąd I instancji oraz wobec braku podstaw do uwzględnienia wszystkich zarzutów i wniosku zawartych w apelacji - Sąd Okręgowy na mocy art. 437 § 1 kpk w zw. z art. 113 § 1 kks, utrzymał zaskarżony wyrok w mocy, jako w pełni słuszny i trafny.

Wobec tego, że apelacja skarżącego skierowana była przeciwko całości wyroku (art. 447 § 1 kpk w z w. z art. 113 § 1 kks) zachodziła konieczność odniesienia się także do rozstrzygnięcia o karze orzeczonej wobec oskarżonego za popełnienie przypisanego mu czynu.

Wskazać w tym miejscu należy, iż rażąca niewspółmierność kary zachodzi jedynie wówczas gdy na podstawie ujawnionych okoliczności, które powinny mieć zasadniczy wpływ na wymiar kary, można było przyjąć, że zachodzi wyraźna różnica pomiędzy karą wymierzoną przez Sąd I instancji, a karą jaką należałoby wymierzyć w instancji odwoławczej, w następstwie prawidłowego zastosowania w sprawie dyrektyw wymiaru kary przewidzianych w art. 12 kks i art. 13 kks. Stwierdzić także należy, iż nie chodzi tu o każdą ewentualną różnicę w ocenach co do wymiaru kary ale o różnice tak zasadniczej natury, iż karę dotychczas wymierzoną nazwać byłoby można – również w potocznym tego sława znaczeniu – „rażąco” niewspółmierną, tj. niewspółmierną w stopniu nie dającym się zaakceptować (OSNPG 1974/3-4/51; OSNPK 1995/6/18). W praktycznym ujęciu niewspółmierność kary w stopniu „rażącym”, tj. uprawniającym sąd odwoławczy do ingerencji w orzeczenie karne można zdefiniować negatywnie, to znaczy, że taka niewspółmierność nie zachodzi, gdy Sąd I instancji uwzględnił wszystkie istotne okoliczności, wiążące się z poszczególnymi ustawowymi dyrektywami i wskaźnikami jej wymiaru, inaczej ujmując, gdy granice swobodnego uznania sędziowskiego, stanowiącego ustawową zasadę sądowego wymiaru kary (art. 12 kks i art. 13 kks) nie zostały przekroczone w kontekście wymagań, wynikających z ustawowych dyrektyw wymiaru kary (por. wyrok SN z dnia 8.07.1982r. Rw 542/82, OSNKW 1982/12/90).

Słowem niewspółmierność zachodzi wtedy, gdy orzeczona kara za przypisany czyn nie uwzględnia należycie stopnia winy oskarżonego i społecznej szkodliwości czynu oraz nie realizuje w wystarczającej mierze celu kary w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa, z jednoczesnym uwzględnieniem celów wychowawczych i zapobiegawczych (vide wyroki SN z dn. 30.11.1990r., WR 363 / 90, OSNKW 1991, Nr 7-9, poz. 39, z dn. 02.02.1995r., II KRN 198 / 94, OSP 1995, Nr 6, poz. 18, wyrok SA w Poznaniu z dn. 06.04.1995r., II AKr 113/95, Prok. i Pr. 1995/11-12/30).

Sytuacja taka, zdaniem Sądu Odwoławczego, w przedmiotowej sprawie jednak nie zachodzi.

Godzi się w tym miejscu przypomnieć, że w myśl art. 12 § 2 kks Sąd wymierza karę, środek karny lub środek według swojego uznania, w granicach przewidzianych przez ustawę, bacząc, by ich dolegliwość nie przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do skazanych, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa. Wymierzając karę, środek karny, lub inny Sąd uwzględnia w szczególności rodzaj i rozmiar ujemnych następstw czynu zabronionego, rodzaj i stopień naruszenia ciążącego na sprawcy obowiązku finansowego, jego motywację i sposób zachowania się, właściwości i warunki osobiste, sposób życia przed popełnieniem czynu zabronionego i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza gdy czynił starania o zapobieżenie uszczupleniu należności publicznoprawnej lub o jej późniejsze wyrównanie (art. 13 § 1 kks).

W poddanej kontroli sprawie należy wskazać, że sąd meriti respektując powyższe zalecenia, dokonał prawidłowej oceny stopnia społecznej szkodliwości czynu oskarżonego, słusznie uznając, iż jest on znaczny. Ocena ta jest jak najbardziej prawidłowa i zasługuje na pełną aprobatę, gdyż w odpowiedni sposób uwzględnia elementy, o których mowa w definicji legalnej z art. 53 § 7 kks. Sąd Rejonowy wymierzając oskarżonemu karę grzywny w wysokości 300 zł., prawidłowo zaakcentował jako okoliczności obciążające wartość uszczuplonej należności publicznoprawnej (oskarżony swoim zachowaniem uszczuplił należności publicznoprawne w łącznej kwocie ponad 5.917 zł. z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych wynikającego z zeznania rocznego PIT – 39 za 2018r), znaczny czasookres inkryminowanego zachowania oraz stopień winy i postać zamiaru. Sąd I instancji badał także, czy po stronie oskarżonego wystąpiły okoliczności mające wpływ na jego łagodniejsze potraktowanie (dotychczasową niekarność, ustabilizowany tryb życia) i nadał im stosowną wagę, o czym świadczy fakt wymierzenia mu kary grzywny w wymiarze nieznacznie odbiegającej od dolnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za tego rodzaju wykroczenie. Zgodnie bowiem z treścią art. 48 § 1 kks sąd mógł wymierzyć karę grzywny w granicach od jednej dziesiątej do dwudziestokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia, czyli od 280 zł. do 56.000 zł.

Analiza uzasadnienia zaskarżonego wyroku wskazuje także, iż Sąd Rejonowy, w pełni zastosował się do określonych w art. 12 kks i 13 kks dyrektyw wymiaru kary grzywny, tzn. kierował się oceną stopnia społecznej szkodliwości popełnionego czynu i winy sprawcy oraz potrzebami w zakresie indywidualnoprewencyjnego i ogólnoprewencyjnego oddziaływania kary. Sąd ma także obowiązek uwzględnić dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe. Odnośnie zaś wymiaru orzeczonej kary grzywny, należy stwierdzić, że kwota 300 zł. nie jest wygórowana i jedynie nieznacznie przewyższa dolną granicę ustawowego zagrożenia, a zatem mieści się w realnych granicach egzekucji. Dodać należy, że na etapie postepowania wykonawczego oskarżonemu przysługuje uprawnienie wystąpienia z wnioskiem o rozłożenie grzywny na raty.

Sąd Rejonowy zatem właściwie dostosował karę do zapobiegawczego i wychowawczego oddziaływania na sprawcę.

Konkludując stwierdzić należy, iż wymierzona oskarżonemu kara jest jak najbardziej sprawiedliwa, uwzględniająca zarazem wszystkie dyrektywy wymiaru kary, o których mowa w art. 12 kks i 13 kks. W ocenie Sądu Okręgowego tak ukształtowana represja karna stwarza realne możliwości osiągnięcia korzystnych efektów poprawczych w zachowaniu oskarżonego. Powinna ona zarazem wywołać w świadomości oskarżonego przeświadczenie o nieuchronności kary oraz wyrobić poczucie odpowiedzialności i poszanowania prawa. Poza tym kara w tym wymiarze będzie oddziaływała właściwie na społeczeństwo, osiągając w ten sposób cele prewencji ogólnej, poprzez odstraszanie innych od popełniania tego typu przestępstw. Wymierzona oskarżonemu kara stanowi konieczną, a zarazem adekwatną do stopnia jego zawinienia oraz stopnia społecznej szkodliwości przedmiotowego czynu represję karną za popełnione wykroczenie skarbowe i z tych powodów cele kary zarówno zapobiegawcze jak i wychowawcze zostaną zrealizowane.

Mając powyższe na uwadze sąd odwoławczy na mocy art. 437 § 1 kpk w zw. z art. 113 § 1 kks utrzymał w mocy zaskarżony wyrok jako w pełni słuszny i trafny.

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

II

Uwzględniając aktualną sytuację finansową, majątkową i osobistą J. R. oraz konieczność uiszczenia należności publicznoprawnych oraz grzywny, na mocy art. 113 § 1 kks w zw. z art. 634 kpk w zw. z art. 624 §1 kpk i art. 17 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 23 czerwca 1973r. o opłatach w sprawach karnych, sąd odwoławczy zwolnił go od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze.

7.  PODPIS