Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Elblągu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 stycznia 2015r.

Sąd Okręgowy w Elblągu Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Tomasz Koronowski

Protokolant: st. sekr. sądowy Anna Tomaszewska

po rozpoznaniu w dniu 12 stycznia 2015r. w Elblągu na rozprawie

sprawy z odwołania Z. W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.

z dnia 2 października 2014r. znak: (...)

o emeryturę

I.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje wnioskodawcy Z. W. prawo do emerytury od dnia 1 maja 2012r.;

II.  nie stwierdza odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji;

III.  zasądza od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. na rzecz wnioskodawcy kwotę 60 (sześćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów
procesu.

Sygn. akt IV U 1057/14

UZASADNIENIE

Skarżący Z. W. wniósł odwołanie od decyzji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. z dnia 2 października 2014r., znak (...), którą organ rentowy, na skutek wykrycia nowych dowodów w sprawie, uchylił decyzję z dnia 17 maja 2012r. o przyznaniu emerytury, odmówił tego prawa i wstrzymał wypłatę świadczenia od dnia 1 października 2014r. Skarżący twierdził, że – wbrew ustaleniom pozwanego – legitymuje się stażem 15 lat pracy w warunkach szczególnych jako kierowca ciągnika. Na poparcie swoich twierdzeń ubezpieczony wniósł o przeprowadzenie dowodu z dokumentów i zeznań świadków.

Pozwany w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie, po przeprowadzeniu dowodu z akt osobowych wnioskodawcy z okresu jego zatrudnia w Przedsiębiorstwie (...) Spółce z o.o. w M.. Organ rentowy powołał się na przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2014r., poz. 1440 ze zmianami; dalej: ustawa emerytalna) oraz na rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983r. Nr 8 poz. 43 ze zmianami; dalej: rozporządzenie RM z 1983r.). Podniesiono, że podczas kontroli doraźnej u pracodawcy ubezpieczonego ustalono w oparciu o akta osobowe, że skarżący nie pracował w całym okresie zatrudnienia w szczególnych warunkach. Zakwestionowano okresy od dnia 6 listopada 1972r. do dnia 31 grudnia 1973r., od dnia 6 czerwca 1975r. do dnia 31 marca 1977r. i od dnia 6 czerwca 1984r. do dnia 31 grudnia 1998r. Pozwany nie przeczył natomiast, że dokumenty z akt osobowych potwierdzają pracę w warunkach szczególnych w łącznym wymiarze 8 lat i 7 m-cy w okresach od dnia 1 stycznia 1974r. do dnia 31 maja 1975r. i od dnia 1 kwietnia 1977r. do dnia 31 maja 1984r.

Po przeprowadzeniu na rozprawie postępowania dowodowego pozwany nie kwestionował kolejnych okresów pracy w warunkach szczególnych, tj. zatrudnienia w charakterze kierowcy ciągnika w M. (...) w G. od dnia 27 kwietnia 1970r. do dnia 27 października 1970r. (około 6 m-cy) oraz zatrudnienia na takim samym stanowisku w Przedsiębiorstwie (...) Spółce z o.o. w M. w zakresie wskazanym w zestawieniu sporządzonym przez pracodawcę (w końcowej części akt osobowych; łączny wymiar tych okresów to prawie 13 lat). Pozwany sprzeciwił się zaliczeniu okresu służby zasadniczej służby wojskowej do stażu pracy w warunkach szczególnych z uwagi na podjęcie zatrudnienia przez wnioskodawcę po zakończeniu tej służby u innego pracodawcy.

Na rozprawie strony ostatecznie podtrzymały stanowiska i wniosły ponadto o zasądzenie kosztów procesu.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Skarżący urodził się w dniu (...), zatem w dniu (...) 2011r. ukończył 60 lat.

(bezsporne)

W dniu 9 marca 1970r. wnioskodawca uzyskał uprawnienia do kierowania ciągnikami rolniczymi. W okresie od dnia 27 kwietnia 1970r. do dnia 27 października 1970r. (6 m-cy i 1 dzień) wnioskodawca pracował w pełnym wymiarze czasu jako kierowca ciągnika w M. (...) w G.. Następnie, tj. w dniach od 28 października 1970r. do dnia 13 października 1972r. (1 rok, 11 m-cy i 16 dni), wnioskodawca odbył zasadniczą służbę wojskową, po czym zawarł związek małżeński, co wiązało się ze zmianą miejsca zamieszkania i podjęciem pracy od dnia 6 listopada 1972r. u innego pracodawcy – w obecnym Przedsiębiorstwie (...) Spółce z o.o. w M., do którego skarżący został skierowany przez Prezydium (...) w M.. W okresie tego zatrudnienia wnioskodawca uzyskał w dniu 20 stycznia 1978r. uprawnienia do kierowania kat. B – samochodami osobowymi i dostawczymi. Stanowiska wnioskodawcy u tego pracodawcy były określane różnie w różnych okresach – jako kierowca, kierowca ciągnika lub kierowca ciągnikowy, kierowca samochodu, kierowca samochodu i ciągnika. W rzeczywistości w okresie co najmniej do dnia 31 grudnia 1990r. wnioskodawca wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy tylko czynności kierowcy ciągnika, natomiast pracę kierowcy samochodu dostawczego wyłącznie poza zwykłymi godzinami pracy, tj. jeśli zaszła potrzeba przewiezienia zwłok.

(bezsporne co do okresów pracy i zasadniczej służby wojskowej, dat uzyskania uprawnień do kierowania pojazdami oraz charakteru pracy w (...) w G. i w (...) Sp. z o.o. w M. w okresach od dnia 6 listopada 1974r. do dnia 31 maja 1984r. i od dnia 1 września 1989r. do dnia 31 grudnia 1990r., w pozostałym zakresie dowody w postaci życiorysu, podania o pracę, skierowania i angaży w aktach osobowych koperta k.33 oraz zeznań świadków Z. K., R. M. i B. P. z rozprawy w dniu 12 stycznia 2015r., zeznania wnioskodawcy w związku z jego wyjaśnieniami z tej samej rozprawy)

W dniu 19 marca 2012r. ubezpieczony złożył wniosek o emeryturę, dołączając do niego m.in. świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach za okres od dnia 6 listopada 1972r. do dnia 15 marca 1989r. Na tej podstawie, decyzją z dnia 17 maja 2012r. przyznano wnioskodawcy prawo do emerytury od dnia 1 maja 2012r., tj. od następnego dnia po ustaniu zatrudnienia. Podczas kontroli doraźnej u pracodawcy ubezpieczonego w 2014r. stwierdzono, że świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach nie znajduje oparcia w dokumentach zebranych w aktach osobowych. Wskutek tego zaskarżoną decyzją z dnia 2 października 2014r. uchylono decyzję z dnia 17 maja 2012r., odmówiono prawa do emerytury i wstrzymano wypłatę świadczenia.

(bezsporne)

Sąd zważył, co następuje:

W ocenie Sądu odwołanie skarżącego zasługiwało na uwzględnienie, przy czym należy zaznaczyć, że wobec okoliczności, które można było ustalić dopiero w toku postępowania sądowego.

W pierwszej kolejności należy wyjaśnić podstawę materialnoprawną wniosku skarżącego, co pozwoli na wskazanie i omówienie okoliczności spornych, istotnych dla rozstrzygnięcia. Z art. 184 ustawy emerytalnej wynika, iż ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy, a więc w dniu 1 stycznia 1999r., osiągnęli po pierwsze okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz po drugie okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27, tj. w niniejszej sprawie wynoszący 25 lat. Przy tym emerytura taka przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie na dochody budżetu państwa środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu. Stosownie do powołanego w części wstępnej uzasadnienia §4 rozporządzenia RM z 1983r. pracownik, który wykonywał pracę w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Zgodnie z § 2 ust. 1 tego rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Do końca 2012r. dodatkową przesłanką nabycia prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej było rozwiązanie stosunku pracy (por. art. 184 ust. 2 ustawy emerytalnej w brzmieniu do dnia 31 grudnia 2012r.).

Skarżący niewątpliwie spełnia kryterium dotyczące wymaganego wieku, tego, że nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego, ogólnego stażu pracy na dzień 1 stycznia 1999r, wynoszącego 25 lat i rozwiązania stosunku pracy z dniem 30 kwietnia 2012r. Spór dotyczył jedynie stażu pracy skarżącego w warunkach szczególnych, również na dzień 1 stycznia 1999r.

Należy wobec tego wyjaśnić, że zgodnie z §2 ust. 2 rozporządzenia RM z 1983r. okresy pracy m.in. w szczególnych warunkach stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Świadectwo pracy z adnotacją o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach, bądź bez niej, nie jest jednak bezwzględną przesłanką do zaliczenia danej pracy jako wykonywanej w szczególnych warunkach. Świadectwo nie jest wiążące dla organu rentowego i może podlegać weryfikacji. Decydujące znaczenie ma zawsze fakt rzeczywistego wykonywania pracy w szczególnych warunkach, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Dopiero w sądowym postępowaniu odwoławczym możliwe jest ustalenie okresów pracy w warunkach szczególnych także w oparciu o inne dowody niż zaświadczenie z zakładu pracy, nawet jeśli pracownik nie posiada świadectwa w określonej w przepisie formie, albo jego treść budzi wątpliwości, które uzasadniały kwestionowanie tego zaświadczenia przez organ rentowy w fazie administracyjnej postępowania. Należy też wskazać, że art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej odwołuje się do przepisów dotychczasowych, a więc do obowiązującego w tym zakresie rozporządzenia RM z1983r., wydane w oparciu o delegację z art. 55 ustawy z dnia 14 grudnia 1982r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zmianami), w którym Radzie Ministrów powierzono w szczególności określenie rodzaju prac lub stanowisk pracy oraz warunków, na podstawie których osobom m.in. zatrudnionym w szczególnych warunkach przysługuje prawo do emerytury w niższym wieku. Z art. 53 ust. 2 tej samej ustawy wynikało, że za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników stale zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia – jest to regulacja tożsama z zawartą w obecnie obowiązującym art. 32 ust. 2 ustawy emerytalnej. W wykazie A, stanowiącym załącznik do wspomnianego rozporządzenia, w dziale VIII „W transporcie i łączności” wymienia się pod poz. 3 prace m.in. kierowców ciągników. Bezspornie praca traktorzysty ściśle odpowiada pozycji 3. działu VIII.

W toku procesu po przeprowadzeniu postępowania dowodowego pozwany zmienił stanowisko i uznał za udowodnione okresy pracy w warunkach szczególnych w łącznym wymiarze 13 lat, 4 m-ce i 27 dni, w tym okres bezpośrednio poprzedzający rozpoczęcie zasadniczej służby wojskowej i okres podjęcia pracy po upływie mniej niż 30 dni od daty zakończenia tej służby. Już to stanowisko było wystarczające do uwzględnienia odwołania. Zgodnie z art. 108 ust. 1 i 3 w związku z art. 106 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1974r., a więc w okresie, w którym wnioskodawca odbywał służbę, Dz.U. Nr 44 poz. 220 ze zmianami) okres odbytej zasadniczej lub okresowej służby wojskowej zalicza się do okresu zatrudnienia, w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem, pracownikom, którzy po odbyciu tej służby podjęli zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym byli zatrudnieni przed powołaniem do służby, albo w tej samej gałęzi pracy, o ile pracownik zgłosił swój powrót do zakładu pracy w celu podjęcia zatrudnienia najpóźniej w ciągu trzydziestu dni od dnia zwolnienia z tej służby. W rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 22 listopada 1968r. w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin (Dz.U. z 1968r. Nr 44 poz. 318) precyzuje się w §7 ust. 1 i 2 oraz w §8, że żołnierz zwolniony z zasadniczej lub okresowej służby wojskowej, który przed powołaniem do tej służby był zatrudniony, lecz nie podjął dotychczasowego zatrudnienia z ważnych przyczyn, a w ciągu 30 dni od dnia rozwiązania poprzedniego stosunku pracy zgłosił do organu wniosek o skierowanie do pracy i po skierowaniu go do zakładu pracy przystąpił do wykonywania zatrudnienia, zachowuje ciągłość pracy. Jeżeli żołnierz taki podjął zatrudnienie w gałęzi pracy, w której był zatrudniony w dniu powołania do służby wojskowej, okres odbytej służby wojskowej zalicza mu się również do okresu zatrudnienia w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie. Za ważne przyczyny niepodjęcia przez żołnierza dotychczasowego zatrudnienia uważa się m.in. zmianę po zwolnieniu ze służby wojskowej miejsca zamieszkania lub pobytu. Wynika stąd, że „żołnierzowi zatrudnionemu przed powołaniem do czynnej służby wojskowej w warunkach szczególnych (I kategorii zatrudnienia), który po zakończeniu tej służby podjął zatrudnienie w tych samych warunkach czas odbywania służby wojskowej wliczał się do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem przed powołaniem do służby wojskowej oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie.” (z uzasadnienia uchwały 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2013r. w sprawie II UZP 6/13). Przenosząc te rozważania na grunt rozpatrywanej sprawy należy wskazać, że wnioskodawca pracował w (...) w G. jako kierowca ciągnika i takie samo stanowisko objął w (...) Sp. z o.o. w M., a więc istota obowiązków ubezpieczonego nie zmieniła się przed i po zasadniczej służbie wojskowej. Przy tym okres pomiędzy zakończeniem służby wojskowej a podjęciem zatrudnienia nie przekroczył 30 dni, zaś zmiana pracodawcy wynikała z zawarcia związku małżeńskiego i wiążącej się z tym zmiany miejsca zamieszkania (potwierdzają to życiorys i podanie o pracę w aktach osobowych, gdzie ubezpieczony wyraźnie powołuje te okoliczności), a więc wynikała z przyczyny ważnej w rozumieniu omawianych przepisów. W ocenie Sądu uzasadnione i wystarczające dla możliwości doliczenia okresu zasadniczej służby wojskowej do stażu pracy w warunkach szczególnych jest przyjęcie, że skarżący podjął zatrudnienie w tej samej gałęzi pracy. Pojęcie gałęzi pracy odnosi się do cechy podmiotowej – musi być rozpatrywane od strony pracownika, a więc ma inne znaczenie, niż pojęcia gałęzi przemysłu czy szerzej – gałęzi gospodarki, które odnoszą się do szeroko pojmowanej dziedziny działalności, a więc wskazują na różnicowanie przedmiotowe.

Już doliczenie okresu zasadniczej służby wojskowej (około 23 m-cy) do bezspornego okresu wykonywania pracy w warunkach szczególnych (około 13 lat i 5 m-cy) było wystarczające dla przyjęcia, że wnioskodawca legitymuje się wymaganym stażem 15 lat takiej pracy. Tym niemniej trzeba wyjaśnić, że w ocenie Sądu nie ujawniły się także podstawy do kwestionowania zeznań świadków co do tego, że skarżący pracę w zakresie swoich podstawowych obowiązków również na stanowisku kierowcy samochodu dostawczego wykonywał dopiero w latach 90' XXw., przedtem wykonując obowiązki kierowcy nysy jedynie okazjonalnie – w ramach dyżurów poza godzinami zwykłej pracy. Trzeba bowiem zwrócić uwagę, że po pierwsze wprawdzie najwcześniejszy angaż, który wskazuje na zmianę zakresu obowiązków, dotyczy okresu od dnia 1 sierpnia 1986r. (k.45 akt osobowych), gdzie nie tylko zmienia się stawkę wynagrodzenia, ale i rozszerza się obowiązki na obowiązki także kierowcy samochodu, jednak w angażu tym nie określa się odrębnej stawki wynagrodzenia za czynności kierowcy samochodu. Po drugie dopiero w angażu za okres od dnia 1 stycznia 1991r. (k.65 akt osobowych) pracodawca określił odrębnie stawkę za pracę kierowcy ciągnika i odrębnie
za pracę kierowcy samochodu dostawczego. Potwierdza to, że dopiero od 1991r. skarżący wykonywał obowiązki także kierowcy samochodu dostawczego w ramach podstawowych obowiązków pracowniczych w zakresie powodującym istotne zmniejszenie wymiaru obowiązków kierowcy ciągnika. Konstatacja taka pozwala na przyjęcie, że za okres pracy wnioskodawcy w warunkach szczególnych, wykonywanej stałej i w pełnym wymiarze czasu w Przedsiębiorstwie (...), można przyjąć nieprzerwanie okres zatrudnienia od dnia 6 listopada 1972r. do dnia 31 grudnia 1990r., a więc okres ponad 18 lat.

Udowodnienie przez wnioskodawcę (należy podkreślić, że dopiero na etapie postępowania sądowego), że zachodzą wszystkie przesłanki przyznania mu wnioskowanej emerytury, skutkowało po pierwsze zmianą zaskarżonej decyzji na podstawie art. 477 ¹⁴§2 kpc i przyznaniem prawa do tejże emerytury od dnia 1 maja 2012r. oraz stwierdzeniem na podstawie art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Rozstrzygnięcie takie – co oczywiste – nie rodzi uprawnienia do ponownej wypłaty emerytury za okres do września 2014r., wypłaconej w oparciu o uchyloną decyzję z dnia 17 maja 2012r.

O kosztach orzeczono w oparciu o art. 98 ust. 1 i 3 kpc, art. 108 ust. 1 kpc oraz §12 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. z 2013r., poz. 461), tj. w oparciu o zasadę odpowiedzialności za wynik procesu. Zasądzona na rzecz ubezpieczonego kwota 60 zł to stawka minimalna wynagrodzenia adwokata.