Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Elblągu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 marca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Elblągu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Alicja Romanowska

Protokolant: st. sekretarz sądowy Łukasz Szramke

po rozpoznaniu w dniu 12 marca 2024 r. w Elblągu na rozprawie

sprawy z odwołania G. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w E.

z dnia 7 sierpnia 2023 r., znak (...)

o emeryturę pomostową

i z dnia 8 listopada 2023 r., znak (...)

o emeryturę pomostową

zmienia zaskarżone decyzje w ten sposób, że przyznaje ubezpieczonemu G. K. prawo do emerytury pomostowej od dnia 26 maja 2023 r.

Sygn. akt IV U 742/23

UZASADNIENIE

G. K. odwołał się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. z dnia 7 sierpnia 2023r. znak (...), którą organ rentowy odmówił mu prawa do emerytury pomostowej. Skarżący wniósł o zmianę decyzji i przyznanie mu prawa do wnioskowanego świadczenia.

Skarżący zakwestionował odmowę uwzględniania jako pracy w szczególnych warunkach okresu jego zatrudnienia od 9 marca 1981r. do 31 sierpnia 1985r. w Spółdzielni (...) w K. na stanowisku traktorzysty. Skarżący podniósł, że mimo tak określonego w świadectwie pracy stanowiska pracy, to faktycznie wykonywał on pracę kierowcy ciągnika w transporcie. Ponadto skarżący zakwestionował nieuwzględnienie przez pozwanego okresu jego zatrudnienia od 1 stycznia 2023r. podnosząc, że zaniechanie przez pracodawcę złożenia pozwanemu zgłoszenia o pracy w szczególnych warunkach nie może skutkować odmową przyznania pracownikowi prawa do emerytury pomostowej.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie wskazując, że skarżący nie spełnił przesłanki 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach, gdyż wykazał jedynie 10 lat, 2 miesiące i 4 dni takiej pracy. odnosząc się do kwestionowanych przez skarżącego okresów pozwany wyjaśnił, że pracodawca wnioskodawcy niewystarczająco wykazał, że w okresie od 9 marca 1981r. do 31 sierpnia 1985r. skarżący wykonywał pracę w transporcie. Natomiast od 1 stycznia 2023r. skarżący nie został zgłoszony przez pracodawcę do ZUS jako pracownik wykonujący pracę w szczególnych warunkach.

W toku postępowania skarżący przedłożył druk ZUS ZSWA (zgłoszenie/korekta danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze). W związku z powyższym pozwany wydał decyzję z dnia 8 listopada 2023r., którą ponownie odmówił wnioskodawcy prawa do świadczenia. Mimo bowiem uwzględnienia jako pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia skarżącego od dnia 1 stycznia 2023r. do 3 października 2023r. (do dnia złożenia deklaracji), skarżący nadal nie legitymuje się okresem zatrudnienia w szczególnych warunkach w wymiarze 15 lat.

Skarżący zaskarżył powyższą decyzję odwołaniem, w którym podtrzymał swoje wcześniejsze stanowisko. Pozwany wniósł o oddalenie odwołania, a nadto o zasądzenie na jego rzecz kosztów zastępstwa procesowego w obu sprawach.

Postanowieniem z dnia 12 stycznia 2024r. Sąd połączył sprawy z odwołań skarżącego do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony G. K., ur. (...), w okresie od 9 marca 1981r. do 31 sierpnia 1985r. zatrudniony był w Spółdzielni (...) w K. na stanowisku kierowcy ciągnika kołowego (traktorzysty). (...) świadczyło usługi w zakresie prac polowych, przewozu osób, transportu, usługi na rzecz dróg publicznych. Zatrudniało około 15 traktorzystów, którzy podzieleni byli na dwie grupy, jedną stanowili traktorzyści do prac polowych, drugą kierowcy świadczący usługi w transporcie. (...) posiadało ciągniki specjalnie przystosowanego do przewozu dzieci, inne były do transportu mleka i płodów rolnych, jeszcze inne typowe do prac polowych. Te ostatnie posiadały specjalne zaczepy do maszyn polowych. Każdy z pracowników maił przypisany konkretny ciągnik. Nowsze ciągniki wykorzystywane były w transporcie, zaś te starszego typu w pracach polowych. Po zakończeniu okresu prac polowych kierowcy na stałe przydzieleni do prac polowych byli kierowani do prac w transporcie.

Ubezpieczony wykonywał jedynie prace w transporcie. Do jego zadań należało dowożenie dzieci do szkoły w T. z bazy znajdującej się w B.. W ciągu dnia skarżący robił kilka takich kursów, gdyż dzieci rozpoczynały i kończyły zajęcia szkolne o różnych porach. Dowóz dzieci skarżący wykonywał w systemie tygodniowym wymieniając się następnie z innymi pracownikami. W pozostałych tygodniach skarżący transportował papier, wapno i urządzenia pomiędzy magazynami (...), wykonywał usługi na rzecz dróg publicznych, woził zboże do magazynów w P. i S., dwa razy w tygodniu jeździł po paliwo do D., transportował mleko ze zlewni w B. do mleczarni w K.. Przez cały okres zatrudnienia wnioskodawcy charakter jego pracy nie uległ zmianie.

Wnioskiem z dnia 26 maja 2023r. ubezpieczony wystąpił do organu rentowego o ustalenie uprawnień do emerytury pomostowej. Na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach wnioskodawcy organ rentowy ustalił, że ubezpieczony osiągnął wiek 60 lat, legitymuje się wymaganym co najmniej 25 letnim okresem ubezpieczenia, przed 1 stycznia 1999r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach oraz po dniu 31 grudnia 2008r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach. W ocenie pozwanego skarżący nie wykazał jednak co najmniej 15 letniego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach, a jedynie 10 lat, 2 miesiące i 4 dni takiej pracy.

Do pracy wykonywanych w szczególnych warunkach pozwany nie uwzględnił okresów:

- od 9 marca 1981r. do 31 sierpnia 1985r. na stanowisku kierowcy ciągnika kołowego, gdyż ze świadectwa pracy w szczególnych warunkach z dnia 6 lipca 2021r. nie wynika jakiego charakteru prace wykonywał skarżący, czy były to rolnicze prace polowe czy prace transportowe. Ponadto przedłożone świadectwo pracy jest kserokopię, która nie może stanowić środka dowodowego w sprawie;

- od 1 stycznia 2023r., gdyż skarżący nie został zgłoszony do ZUS jako pracownik wykonujący pracę w szczególnych warunkach.

W oparciu o powyższe ustalenia decyzją z dnia 23 czerwca 2023r. organ rentowy po raz pierwszy odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury pomostowej.

Po otrzymaniu powyższej decyzji wnioskodawca w dniu 7 lipca 2023r. przedłożył pozwanemu nowe świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach za okres zatrudnienia w (...) w K. (świadectwo z dnia 5 lipca 2023r.) oraz zaświadczenie (...) w I. z dnia 7 lipca 2023r., z którego wynikało, że skarżący jest zatrudniony w tym przedsiębiorstwie od 20 maja 2019r. na stanowisku kierowcy autobusu i w okresie od 1 stycznia 2023r. do 7 lipca 2023r. były odprowadzane za niego składki FEP.

Zaskarżoną decyzją z dnia 7 sierpnia 2023r. pozwany ponownie odmówił skarżącemu prawa do emerytury podtrzymując dotychczasową argumentację.

Po przedłożeniu przez ubezpieczonego druku ZUS ZSWA (zgłoszenie/korekta danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze), pozwany wydał drugą z zaskarżonych decyzji, tj. decyzję z dnia 8 listopada 2023r., którą odmówił skarżącemu prawa do emerytury pomostowej wskazując, że po doliczeniu do stażu pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia wnioskodawcy w (...) w I. – na podstawie przedłożonego druku ZUS ZSWA (do 3 października 2023r.), skarżący w dalszym ciągu nie legitymuje się okresem zatrudnienia w szczególnych warunkach w wymiarze 15 lat (wykazał 10 lat, 10 miesięcy i 12 dni takiej pracy).

(wyjaśnienia wnioskodawcy, nadto dowód: wniosek k. 1-2, świadectwa pracy k. 5, karta przebiegu zatrudnienia k. 21, decyzja k. 22, świadectwo pracy k. 24, zaświadczenie k. 25, decyzja k. 30 – plik EPOM akt ZUS; zeznania świadków: M. W. od 00:20:29, J. N. od 00:34:24 – e-protokół z dn. 12.03.2024r.)

Sąd zważył, co następuje

Odwołanie ubezpieczonego należało uwzględnić.

Zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. 2023r., poz. 164), prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.;

2) ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;

3) osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

4) ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

5) przed dniem 1 stycznia 1999r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS;

6) po dniu 31 grudnia 2008r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Z kolei art. 3 ust. 3 ww. ustawy wskazuje, że prace o szczególnym charakterze to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się; wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy.

Nie budziło wątpliwości, że skarżący urodził się po dniu 31 grudnia 1948r., ukończył wiek 60 lat, legitymuje się ponad 25 letnim okresem ubezpieczenia. Pozwany ostatecznie nie kwestionował przy tym, że skarżący przez okres 10 lat, 10 miesięcy i 12 dni wykonywał pracę w szczególnych warunkach, przy czym poza sporem było, że okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach przypadały zarówno przed 1 stycznia 1999r., jak i po dniu 31 grudnia 1998r. Kwestia sporna sprowadzała się więc do ustalenia, czy skarżący legitymuje się okresem pracy w szczególnych warunkach, którego zsumowanie z niekwestionowanym przez pozwanego okresem zatrudnienia w szczególnych warunkach da wymiar co najmniej 15 lat.

Skarżący domagał się uwzględnienia jako takiej pracy okresu jego zatrudnienia od 9 marca 1981r. do 31 sierpnia 1985r. w (...) w K. na stanowisku kierowcy ciągnika kołowego.

Pozwany nie uwzględnił spornego okresu zatrudnienia wnioskodawcy jako pracy wykonywanej w szczególnych warunkach wskazując, że z przedłożonego świadectwa pracy wykonywanej w szczególnych warunkach nie wynika charakter zatrudnienia wnioskodawcy, tj. czy wykonywał on prace polowe, czy też prace w transporcie. Wskazać należy więc, że okresy pracy w warunkach szczególnych, stosownie do § 2 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. 1983r., nr 8, poz. 43), stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy. Podkreślić jednakże należy, że tego typu dokument nie ma jednak charakteru wiążącego i może podlegać kontroli organów przyznających świadczenia uzależnione od wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Brak świadectwa pracy w określonej formie nie wyklucza więc dokonania ustaleń w zakresie świadczenia w określonych okresach pracy w szczególnych warunkach innymi środkami dowodowymi w toku postępowania sądowego (np. dokumenty osobowe, płacowe, czy też zeznania świadków). Wskazać w tym miejscu należy, że przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe nie uprawnia organu rentowego do kwalifikacji okresów zatrudnienia w oparciu o zeznania świadków, z wyjątkiem okresów pracy w gospodarstwie rolnym. Postępowanie przed sądem (na skutek odwołania od decyzji organu rentowego) nie podlega jednak ograniczeniom dowodowym, co wynika wprost z art. 473 k.p.c., zatem każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za pożądane. Sąd nie jest przy tym związany środkami dowodowymi dla dowodzenia przed organami rentowymi (por. wyrok Sądu Najwyższego z 08.04.1999r., II UKN 69/98, OSNP 2000/11/439). Podkreślić jednak należy, że to na stronie ciąży obowiązek wykazania faktu, z którego wywodzi skutki prawne. Jest więc ona obowiązana do przedstawienia dowodów w celu wykazania danego faktu. Postępowanie w sprawach ubezpieczeń społecznych jest bowiem postępowaniem cywilnym, które cechuje się kontradyktoryjnością, która ma zapewnić równouprawnienie stronom procesu.

Wskazać dalej należy, że w orzecznictwie wskazuje się, iż praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy, w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach. Decydującą rolę w analizie charakteru pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma zatem możliwość jej zakwalifikowania pod którąś z pozycji załącznika do ww. rozporządzenia. Z kolei wykazy resortowe mają znaczenie w sferze dowodowej, jak również mogą być pomocne przy wykładni prawa. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się jednak, że mają one charakter głównie informacyjny, techniczno-porządkujący i uściślający, a nie bezpośrednio normatywny (normatywny charakter ma tylko rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.).

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy zważyć należy, że w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia RM z 1983r. w dziale VIII „W transporcie i łączności” pod poz. 3 wymienione zostały prace kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych. Podkreślić jednak należy, że dla kwalifikacji pracy traktorzysty pod kątem wykonywania pracy w szczególnych warunkach istotne znaczenie ma nie tylko rodzaj powierzonej pracy, ale również powiązanie konkretnego rodzaju pracy z branżą, w której praca na wskazanych stanowiskach jest wykonywana. Wykładnia językowa regulacji zawartej w Wykazie A dział VIII pkt 3, przy uwzględnieniu przyjętej przez rozporządzenie kwalifikacji branżowo-stanowiskowej oraz przy uwzględnieniu systematyki przepisów, nie pozwala na kwalifikowanie pracy kierowców ciągników, (kombajnów) wykonujących swą pracę w rolnictwie, jako pracy w szczególnych warunkach. Wskazane stanowiska wymienione zostały w dziale VIII wykazu "w transporcie i łączności", a nie w dziale X "w rolnictwie i przemyśle rolno - spożywczym", ani w dziale XIV "prace różne". Wobec powyższego nie ma przesłanek, aby przyjmować, że wykonywanie prac na wskazanych stanowiskach niezależnie od branży w której praca jest wykonywana skutkuje szkodliwością pozwalającą na zaliczenie tego okresu jako uprawniającego do nabycia emerytury w obniżonym wieku, tak jak to dotyczy na przykład pracy "przy spawaniu" (Dział XIV poz. 12). Umieszczenie wskazanych stanowisk w dziale VIII w transporcie i łączności, mimo ujęcia pracy traktorzysty, kombajnisty odrębnie od pracy kierowcy samochodów ciężarowych, autobusów i pojazdów specjalistycznych, łączy szkodliwość tejże pracy nie z faktem prowadzenia tychże pojazdów lecz z faktem prowadzenia tychże pojazdów przy uwzględnieniu specyfiki "technologii" pracy w transporcie i łączności i obciążeń psychofizycznych związanych z uczestniczeniem takich pojazdów w ruchu publicznym. Obciążeń, których nie ma, jak uznał ustawodawca, przy wykonywaniu prac na wskazanych stanowiskach w rolnictwie, gdzie dominują prace polowe, które czasami w ogóle nie łączą się z prowadzeniem pojazdów po drodze publicznej.

Zdaniem Sądu wymienienie w wykazie A, dziale VIII pod pozycją 3 prac kierowców ciągników i kombajnów nie oznacza, że należy uznać za pracę w szczególnych warunkach kierowanie tymi pojazdami przy jakichkolwiek zadaniach, a nie tylko transportowych. Prace uznane za wykonywane w warunkach szczególnych bez względu na miejsce i rodzaj zostały wymienione w dziale XIV zatytułowanym "prace różne". Nie można uznać, że praca kierującego ciągnikiem jest zawsze pracą "w transporcie" nawet jeżeli kierujący niczego nie transportuje lecz wykonuje przy pomocy ciągnika prace polowe. Nawet jeśli traktorzysta musi przejechać pewien odcinek drogi publicznej aby dojechać do pola, to z pewnością nie zajmuje to znaczącej części całego czasu pracy, jaki poświęca na wykonanie głównej pracy.

Sąd Najwyższy wielokrotnie podkreślał w swym orzecznictwie stanowiskowo - branżowy charakter ujęcia (w rozporządzeniu z 1983 r. i wykazie A stanowiącym załącznik do niego) prac wykonywanych w szczególnych warunkach. Stwierdzał, że nie można swobodnie ani dowolnie wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały przypisane w rozporządzeniu. W wyroku z 19 marca 2012 r. (II UK 166/11, LEX nr 1171002) Sąd Najwyższy uznał, że odesłanie w art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej do przepisów dotychczasowych (w zakresie rodzaju prac i stanowisk) nie dotyczy kompetencji do tworzenia wykazów obejmujących stanowiska, na których świadczy się pracę w szczególnych warunkach, natomiast obejmuje samą treść tych wykazów.

Powyższe ugruntowane już stanowisko, Sąd Okręgowy w pełni podziela. Niewątpliwie prace kierowcy ciągnika w transporcie i rolnictwie, mimo podobieństw, są różne i charakteryzują się odmienną szkodliwością dla zdrowia.

Zdaniem Sądu przeprowadzone postępowanie dowodowe w sposób jednoznaczny wykazało, że ubezpieczony będąc zatrudniony na stanowisku kierowcy ciągnika kołowego, wykonywał pracę w transporcie. Zawnioskowani przez ubezpieczonego świadkowie w sposób zgodny potwierdzili okres, charakter, jak i stałość zatrudnienia wnioskodawcy. Z ich zeznań wynikało wprost, że ubezpieczony w całym okresie zatrudnienia wykonywał tylko i wyłącznie prace kierowcy w transporcie. Świadkowie szczegółowo opisali zakres usług świadczonych przez (...), wskazali na istniejący w Spółdzielni podział kierowców na traktorzystów pracujących w polu (i poza sezonem w transporcie) oraz kierowców pracujących tylko i wyłącznie w transporcie, potwierdzili, że ciągniki obsługiwane przez kierowców w transporcie pozbawione były mocowań do maszyn wykorzystywanych przy pracach polowych.

Sąd nie miał podstaw by zeznaniom świadków odmówić wiarygodności. W ocenie Sądu zeznania te były spójne i logiczne, a nadto korelowały z wyjaśnieniami złożonymi przez wnioskodawcę. Należy podkreślić, że świadkowie pracowali w tym samym (...) co wnioskodawca, mieli ze skarżącym codzienny kontakt, widzieli go podczas świadczenia pracy, posiadali więc wiedzę odnośnie wykonywanych przez skarżącego czynności. Potrafili w sposób przejrzysty i czytelny odtworzyć przebieg pracy zawodowej wnioskodawcy. Pozwany w toku rozprawy nie kwestionował zeznań ww. świadków, jak również nie podejmował próby wykreowania odmiennego stanu faktycznego, a ostatecznie pozostawił ocenę ww. zeznań - do uznania Sądu (oświadczenie pełnomocnika pozwanego na rozprawie w dniu 12 marca 2024r. 00:40:28).

W świetle powyższego nie budziło wątpliwości Sądu, że praca wykonywana przez wnioskodawcę w spornym okresie odpowiadała warunkom wynikającym z rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W konsekwencji Sąd uznał, że skarżący spełnia przesłankę 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Sumując bowiem sporny okres zatrudnienia z niekwestionowanym przez pozwanego okresem 10 lat, 10 miesięcy i 12 dni takiej pracy, nie budzi wątpliwości, że skarżący wykazał ponad 15 letni okres wykonywania takiej pracy.

W świetle powyższego Sąd, stosownie do art. 477 ¹⁴§ 2 k.p.c., zmienił zaskarżone decyzje i przyznał wnioskodawcy prawo do emerytury pomostowej począwszy od dnia 26 maja 2023r., tj. od dnia, w którym ubezpieczony wystąpił z pierwszym wnioskiem o świadczenie. Zważyć bowiem należy, że dokumenty, które skutkowały wydaniem przez pozwanego ponownej decyzji odmownej z dnia 7 sierpnia 2023r. zostały złożone przez ubezpieczonego przed uprawomocnieniem się pierwszej decyzji odmownej z dnia 23 czerwca 2023r.