Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Elblągu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 lipca 2021 r.

Sąd Okręgowy w Elblągu – IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w następującym składzie:

Przewodniczący:sędzia Alicja Romanowska

Protokolant:sekretarz sądowy Agnieszka Kondraczuk

po rozpoznaniu w dniu 29 czerwca 2021 r. w Elblągu na rozprawie

sprawy z odwołania J. P.

od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

dnia 12 maja 2020 r. znak: (...)

o stwierdzenie nadpłaty

od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

z dnia 15 maja 2020 r. znak: (...)

o stwierdzenie nadpłaty

I.  zmienia zaskarżoną decyzję z dnia 12 maja 2020 r. znak: (...) i stwierdza, że na dzień zaskarżonej decyzji na koncie ubezpieczenia społecznego rolników J. P. występuje napłata w kwocie 2580,00(słownie: dwa tysiące pięćset osiemdziesiąt złotych 00/100);

II.  zmienia zaskarżoną decyzję z dnia 15 maja 2020 r. znak: (...) i stwierdza, że na dzień zaskarżonej decyzji na koncie ubezpieczenia zdrowotnego J. P. występuje nadpłata w wysokości 525,00 zł (słownie: pięćset dwadzieścia pięć złotych 00/100 );

III.  zasądza od pozwanego Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego na rzecz ubezpieczonego J. P. kwotę 360,00 zł (słownie: trzysta sześćdziesiąt złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt IV U 608/20

UZASADNIENIE

J. P. wniósł odwołanie od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 12 maja 2020 r., znak: (...), stwierdzającej, że na dzień wydania decyzji na koncie brak nadpłaty składek na ubezpieczenie społeczne rolników. W uzasadnieniu odwołania skarżący wskazał, że organ rentowy przeksięgował ze środków skarżącego łączną kwotę 3105 zł (2580 zł z tytułu ubezpieczenia społecznego i 525 zł z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego) na rzecz rzekomo nienależnie pobranych przez jego zmarłą małżonkę świadczeń z ubezpieczenia społecznego rolników. Przeksięgowanie to miało miejsce bez uprzednio wydanej decyzji administracyjnej obejmującej rozstrzygnięciem ten krok, ani bez jakiegokolwiek innego dopuszczalnego prawem aktu administracyjnego.

W odpowiedzi na odwołanie Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego wniósł o jego oddalenie.

J. P. wniósł odwołanie od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 15 maja 2020 r., znak: (...) stwierdzającej, że na dzień wydania decyzji na koncie brak nadpłaty składek na ubezpieczenie zdrowotne. Ubezpieczony w uzasadnieniu odwołania przytoczył obszerny stan faktyczny i podniósł, że organ rentowy niezgodnie z prawem przeksięgował z jego środków kwotę 3105 zł (w tym: 525 zł z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego) na rzecz rzekomo nienależnie pobranych przez jego zmarłą małżonkę świadczeń z ubezpieczenia społecznego rolników.

W odpowiedzi na odwołanie Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego wniósł o jego oddalenie.

Postanowieniem z dnia 7 lipca 2020 r. sprawy zostały połączone do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

M. P. (1) od dnia 30 kwietnia 1995 r. miała ustalone prawo do renty rolniczej. Świadczenie było przyznane i wypłacane do dnia 31 grudnia 2012 r. w części składkowej oraz 50% części uzupełniającej (zgodnie z obowiązującym do tego dnia art. 28 ust. 6 pkt 1 ustawy rolniczej), natomiast od dnia 1 stycznia 2013 r. w pełnej wysokości, bowiem małżonek M. J. P. podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy. Do dnia 31 sierpnia 2015 r., ubezpieczona nie zaprzestała prowadzenia działalności rolniczej, ponieważ prowadziła gospodarstwo rolne o powierzchni przekraczającej 1 hektar fizyczny oraz przeliczeniowy. Z tego też tytułu mąż ubezpieczonej podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy.

W dniu 6 lipca 2015 r. M. P. (1) i J. P. zawarli umowę dzierżawy z córką M. P. (2). Przedmiotem umowy była dzierżawa nieruchomości rolnej położonej w R., a umowa została zawarta na okres 10 lat.

W dniu 23 lipca 2015 r. do pozwanego wpłynęła korespondencja zawierająca decyzję (...) Oddział w E. o przyznaniu skarżącemu od dnia 16 września 2013 r. emerytury pracowniczej. Decyzją Prezesa KRUS z dnia 31 lipca 2015 r. stwierdzono ustanie ubezpieczenia społecznego rolników J. P. od dnia 19 października 2013 r. Od daty wyłączenia małżonka M. P. (1) z ubezpieczenia społecznego rolników ustały przesłanki do wypłaty 100% części uzupełniającej świadczenia rentowego, konsekwencją czego było wydanie przez pozwanego decyzji z dnia 5 sierpnia 2015 r. wstrzymującej z urzędu wypłatę części uzupełniającej renty rolniczej od dnia 1 września 2015 r. Z dniem 31 sierpnia 2015 r. nastąpiło zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej przez skarżącego i M. P. (1), a decyzją z dnia 15 września 2015 r. wznowiono wypłatę 100% części uzupełniającej renty rolniczej ubezpieczonej od dnia 1 września 2015 r.

Decyzją z 12 października 2015 r., znak (...)skierowaną do M. P. (1) naliczono nadpłatę nienależnie pobranej przez M. P. (1) w okresie od dnia 1 listopada 2013 r. do dnia 31 sierpnia 2015 r. 100% części uzupełniającej renty rolniczej, w kwocie 17.772,38zł. Decyzją tą ustalono również, że saldo nienależnie pobranego świadczenia wynosi 14.667,38 zł, ponieważ nadpłata została pomniejszona o nadpłacone składki na ubezpieczenie społeczne oraz zdrowotne w kwocie 3.105.00 zł, powstałe w wyniku wstecznego wyłączenia męża M. J. P. z ubezpieczenia rolniczego.

Decyzją z dnia 13 października 2015 r. skierowana do M. P. (1), organ rentowy przystąpił do dokonywania potrąceń nienależnie pobranego świadczenia ze świadczenia przysługującego ubezpieczonej M. P. (1).

W dniu 27 października 2015 r. ubezpieczona M. P. (1) zmarła.

Powyższe decyzje z dnia 12 i 13 października 2015 r. zaskarżył mąż ubezpieczonej J. P.. W uzasadnieniu odwołań podniósł, że w piśmie skierowanym do KRUS w dniu 3 listopada 2015 r. złożył wniosek o uchylenie obu decyzji i zawieszenie postępowania, wskazując, iż żona M. P. (1) zmarła.

Wyrokiem z dnia 3 listopada 2016 r. wydanym w sprawie IV U 741/16 Sąd Okręgowy w Elblągu – IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił w części zaskarżoną decyzję z dnia 12 października 2015 r. i ustalił, że zmarła M. P. (1) pobrała nienależne świadczenie za okres od 17 września 2014 r. do 31 sierpnia 2015 r. w kwocie 9.452,99 zł, oddalił odwołanie od powyższej decyzji w pozostałej części oraz oddalił odwołanie od decyzji z dnia 13 października 2015 r.

Na skutek apelacji skarżącego sprawa została rozpoznana przez Sąd Apelacyjny w Gdańsku, który wyrokiem z dnia 18 lipca 2017 r. oddalił apelację skarżącego. W uzasadnieniu wyroku Sąd Apelacyjny wskazał, że apelacja jest nieuzasadniona i to niezależnie od zarzutów apelacyjnych, jak też od argumentacji merytorycznej podniesionej w treści uzasadnienia apelacji. Sąd Apelacyjny wyjaśnił, że zaskarżona decyzja dotyczyła odpowiedzialności M. P. (1), która zmarła w otwartym do złożenia odwołania terminie. Odwołanie od decyzji złożył mąż ubezpieczonej - M. P. (1), nie dysponując jednak pełnomocnictwem małżonki. Sąd Apelacyjny podkreślił dalej, że skarżący nie nabył statusu zainteresowanego w rozumieniu art. 477 ¹¹ k.p.c., gdyż postępowanie w sprawie pobrania nienależnego świadczenia przez jego małżonkę dotyczyło tylko i wyłącznie sfery uprawnień i obowiązków M. P. (1). Skutkiem powyższego jest stwierdzenie, iż obie decyzje wydane wobec M. P. (1) nie uprawomocniły się z uwagi na zgon ubezpieczonej, której jako jedynej przysługiwał przymiot do ich zaskarżenia. Jednocześnie Sąd II instancji wskazał, że ewentualne dochodzenie należności wiążących się z zachowaniem zmarłej jako długu spadkowego, wymaga ze strony pozwanego wydania odrębnej decyzji względem spadkobierców, w kręgu których wcale nie musi znajdować się wnioskodawca.

W oparciu o powyższy wyrok organ rentowy decyzją z dnia 11 października 2017 r. skierowaną zarówno do M. P. (1), jak i J. P., naliczył nadpłatę 100% części uzupełniającej świadczenia „zgodnie z wyrokiem” Sądu Okręgowego w Elblągu z dnia 3 listopada 2016 r., tj. za okres od 17 września 2014 r. do 31 sierpnia 2015 r., w kwocie 9.452,99 zł.

Odwołanie od powyższej decyzji wywiódł skarżący kwestionując ustalenia w przedmiocie prowadzenia przez M. P. (1) w spornym okresie działalności rolniczej oraz obciążenie skarżącego odpowiedzialnością za rzekomo nienależne świadczenia pobrane przez jego żonę, bez przeprowadzenia odrębnego postępowania o odpowiedzialności spadkobiercy. Dlatego też skarżący wniósł o umorzenie postępowania, ewentualnie o uchylenie decyzji z dnia 11 października 2017 r. i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania organowi rentowemu.

Organ rentowy, uznając za słuszne żądanie skarżącego w przedmiocie uchylenia zaskarżonej decyzji, nie nadał odwołaniu skarżącego dalszego biegu i w dniu 30 listopada 2017 r. wydał decyzję, którą uchylił decyzję z dnia 11 października 2017 r. oraz stwierdził, że wykonaniu podlega wyrok Sądu Okręgowego w Elblągu z dnia 3 listopada 2016 r., zgodnie z którym skarżący jest zobowiązany do zwrotu kwoty 9.452,99 zł.

Z powyższą decyzją nie zgodził się ubezpieczony i wniósł odwołanie. Sąd Okręgowy w Elblągu wyrokiem z dnia 18 kwietnia 2018 r. wydanym w sprawie IV U 81/18 zmienił zaskarżoną decyzję w części w ten sposób, że ustalił, iż ubezpieczony J. P. nie jest zobowiązany do zwrotu kwoty 9452,99 zł na mocy wyroku Sądu Okręgowego w Elblągu z dnia 3 listopada 2016 r. sygn. akt IV U 741/16, a w pozostałym zakresie oddalił odwołanie. W uzasadnieniu wyroku Sąd Okręgowy podkreślił między innymi, że wbrew stwierdzeniu pozwanego, wyrok Sądu Okręgowego w Elblągu z dnia 3 listopada 2016 r. w żaden sposób nie odnosi się do osoby skarżącego J. P..

Następnie pismem z dnia 27 czerwca 2018 r. J. P. zwrócił się do organu rentowego o przedstawienie rozliczenia jego konta z uwzględnieniem prawomocnych wyroków Sądów, a także o zwrot nadpłaty na jego konto.

W odpowiedzi z dnia 18 lipca 2018 r. organ rentowy stwierdził, że informacja o rozpoczęciu postępowania windykacyjnego wobec J. P. i wezwania do zapłaty nienależnie pobranej renty rolniczej stały się bezprzedmiotowe. Organ podkreślił, że na ubezpieczonym nie ciążą zobowiązania i nie toczy się postępowanie windykacyjne dotyczące niespłaconych zobowiązań. Dalej wskazano, że ubezpieczony nie dokonywał żadnych wpłat na poczet nienależnie pobranej renty i dlatego do dyspozycji organu nie pozostają żadne środki pieniężne, które byłyby należne ubezpieczonemu. Organ podkreślił, że po zakończeniu postępowania sądowego, zgodnie z wyrokiem z dnia 18.04.2018 .r wydanym w sprawie IV U 81/18, dokonano rozliczenia zobowiązania zmarłej M. P. (1) i stwierdzono, że J. P. nie jest zobowiązany do zwrotu nadpłaty renty.

W związku z tym, że organ rentowy nadal nie zwrócił ubezpieczonemu potrąconej kwoty w wysokości 3105 zł, J. P. wniósł pozew o zapłatę. Postanowieniem z dnia 5 lutego 2020 r. wydanym w sprawie IV U 1311/19 Sąd Okręgowy w Elblągu przekazał pozew do rozpoznania organowi rentowemu jako wniosek o wydanie decyzji stwierdzającej nadpłatę składek.

Zaskarżonymi w tym postępowaniu decyzjami z dnia 12 maja 2020 r. i 15 maja 2020 r. organ stwierdził, że na dzień wydania decyzji na koncie J. P. brak jest nadpłaty składek na ubezpieczenie społeczne rolników i na ubezpieczenie zdrowotne. W uzasadnieniu decyzji organ wskazał, że na podstawie wydanej w dniu 31 lica 2015 r. decyzji, (...)o ustaniu ubezpieczenia społecznego rolników J. P. od dnia 19 października 2013 r. dokonano odpisu składek za okres od 2013.4/10 do 2015.3/09. Wobec powyższego na koncie powstała nadpłata w kwocie 2580 zł – ubezpieczenie społeczne i 525 zł – ubezpieczenie zdrowotne, która w dniu 06.10.2015 r. została przekazana na pomniejszenie nadpłaty powstałej z tytułu nienależnie pobranego świadczenia rentowego przez małżonkę M. P. (1).

Z powyższymi decyzjami nie zgodził się ubezpieczony i wniósł odwołanie.

(dowód: decyzje k. 192-193, 203, 242, 268, 269-271, 369, 413, umowa dzierżawy k. 234, odpis skrócony aktu zgonu k. 279, pismo skarżącego. 286, odpis prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Elblągu IV U 741/16 k. 366, odpis wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku III AUa 240/17 z uzasadnieniem k. 374-381 – akta KRUS, wyrok z 18.04.2018 r. k. 47 akt IV U 81/18, pismo z 27.06.2018 r. k 462, odpowiedź z 18.07.2018 r. k. 468 w aktach organu rentowego, pozew o zapłatę k. 4- 9, postanowienie k. 123 w aktach IV U 1311/19, decyzja z 12.05.2020 r. k. 119, decyzja z 15.05.2020 r. k. 14 w pliku akt ubezpieczenia zdrowotnego)

Sąd zważył, co następuje:

W ocenie Sądu odwołania ubezpieczonego zasługiwały na uwzględnienie.

Organ rentowy upatrywał swojego prawa do dokonania zaliczenia nadpłaconych składek przez ubezpieczonego na poczet zaległości jego żony w art. 41b ust. 10 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (obecnie tekst jedn. Dz. U. z 2021 r., poz. 266), który mówi, że nadpłacone lub nienależnie opłacone składki podlegają z urzędu zaliczeniu na poczet zaległych lub bieżących składek, a w razie ich braku - na poczet przyszłych składek, chyba że płatnik złoży wniosek o zwrot składek.

W ocenie Sądu orzekającego w niniejszej sprawie, w świetle przytoczonego wyżej stanu faktycznego dokonanie zaliczenia w sposób przyjęty przez organ rentowy nie był uprawniony.

W pierwszej kolejności należy podkreślić, że wprawdzie Sąd Okręgowy w Elblągu wyrkiem z dnia 03.11.2016 r. wydanym w sprawie IV U 741/16 zmienił w części decyzję z dnia 12 października 2015 r. i ustalił, że zmarła M. P. (1) pobrała nienależnie świadczenie w kwocie 9452,99 zł, a Sąd Apelacyjny w Gdańsku oddalił apelację J. P. od tego wyroku, ale z przyczyn zgoła innych niż to, że wyrok Sądu Okręgowego w Elblągu był prawidłowy.

Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu wyroku z dnia 18.07.2017 r. wydanym w sprawie III AUa 240/17 podkreślił, że J. P. wniósł odwołania od decyzji skierowanych w stosunku do jego żony, mimo iż nie posiadał stosownego pełnomocnictwa. Sąd orzekający w niniejszym postępowaniu zgadza się ze stanowiskiem Sądu Apelacyjnego wyrażonym ww. uzasadnieniu, że pierwszym obowiązkiem Sądu Okręgowego w Elblągu w sprawie IV U 741/16 było ustalenie, czy J. P. posiada legitymację czynną do wywiedzenia odwołania.

W tym kontekście należy przypomnieć, że zgodnie z art. 136 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (obecnie tekst jedn. Dz. U. z 2021 r., poz. 261) – stosowanego również do emerytur i rent z ubezpieczenia społecznego rolników – na podstawie art. 52 ust. 1 pkt 1 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (obecnie tekst jedn. Dz.U. z 2021 r., poz. 266)

1. W razie śmierci osoby, która zgłosiła wniosek o świadczenia określone ustawą, świadczenia należne jej do dnia śmierci wypłaca się małżonkowi, dzieciom, z którymi prowadziła wspólne gospodarstwo domowe, a w razie ich braku - małżonkowi i dzieciom, z którymi osoba ta nie prowadziła wspólnego gospodarstwa domowego, a w razie ich braku - innym członkom rodziny uprawnionym do renty rodzinnej lub na których utrzymaniu pozostawała ta osoba.

2. Osoby wymienione w ust. 1 mają prawo do udziału w dalszym prowadzeniu postępowania o świadczenia, nieukończonego wskutek śmierci osoby, która o te świadczenia wystąpiła.

Sąd Okręgowy podziela stanowisko zaprezentowane przez Sąd Apelacyjny, że sprawa o stwierdzenie nienależnie pobranego świadczenia nie jest sprawą dotyczącą postępowania o określone ustawą świadczenie „należne M. P. (1)”, o które zmarła wystąpiłaby przed śmiercią. Dlatego też wskazana norma nie stwarza po stronie wnioskodawcy legitymacji czynnej do skutecznego wniesienia odwołania do Sądu. J. P. nie miał w sprawie także statusu zainteresowanego, co ewentualnie dawałoby mu legitymację czynną w sprawie. Zaskarżone decyzje nie dotyczyły zatem praw i obowiązków J. P..

W konsekwencji obie decyzje: z 12 października 2015 r. i z 13 października 2015 r. nie mogły się uprawomocnić, gdyż nie mogły być skutecznie zaskarżone – przymiot ich zaskarżenia przysługiwał wyłącznie zmarłej.

Trzeba podkreślić, że decyzje z 12 i 13 października 2015 r. wydane zostały za życia M. P. (1), więc nawet postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku nie mogło konwalidować braku legitymacji czynnej J. P.. Postanowienie takie zostało wydane przez Sąd Rejonowy w Iławie I Wydział Cywilny 18 stycznia 2016 r., sygn. akt I Ns 905/15 (k. 306 akt pozwanego).

Jak wynika jednak z brzmienia cytowanego wyżej art. 136 ustawy emerytalnej nie jest możliwe prowadzenie postępowania sądowego z udziałem spadkobierców w sprawie o zwrot nienależnie pobranego świadczenia. Organ wydał wprawdzie decyzję z dnia 11 października 2017 r. skierowaną do zmarłej M. P. (1) i spadkobiercy J. P., którą naliczył nadpłatę 100% części uzupełniającej renty z powodu wyłączenia małżonka z ubezpieczenia społecznego rolników os 17.09.2014 r. zgodnie z wyrokiem Sądu z 03.11.2016 r., stwierdził, że świadczenie to nie przysługiwało w łącznej kwocie 9452,99 zł, jednak wskutek wniesionego przez ubezpieczonego odwołania, decyzja ta została przez poznawanego uchylona.

Skoro zaś decyzje z 12 i 13 października 2015 r. nigdy nie mogły się uprawomocnić, to nie można także mówić o nienależnie pobranym przez M. P. (1) świadczeniu. W związku z tym organ nie może wywodzić z wyroku Sądu Okręgowego w Elblągu wydanego w sprawie IV U 741/16, że Sąd ten potwierdził istnienie nienależnie pobranego świadczenia. Wprawdzie brzmienie wspomnianego wyroku Sądu Okręgowego oraz oddalenie apelacji J. P. narzuca taką interpretację sytuacji prawnej, to jednak na orzeczenia te należy spojrzeć szerzej, przez pryzmat uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku.

Trzeba dalej wyjaśnić, że wprawdzie art. 365 § 1 k.p.c. mówi, ze orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby, to nie może umknąć uwadze Sądu, że nie może wiązać wyrok wydany w sytuacji braku legitymacji czynnej skarżącego. Warto zaakcentować, że posiadanie przez strony legitymacji czynnej i biernej w procesie jest przesłanką zasadniczą, od której istnienia uzależniona jest możliwość uwzględnienia powództwa, a jej brak, zarówno w postaci czynnej jak i biernej, prowadzi do wydania wyroku oddalającego powództwo. Legitymacja procesowa to uprawnienie do poszukiwania ochrony prawnej w konkretnej sprawie. Legitymacja czynna zawsze jest ściśle związana ze strona powodową i oznacza jej uprawnienie do wszczęcia i prowadzenia procesu. Natomiast legitymacja bierna uzasadnia występowanie w procesie w charakterze pozwanego. Legitymacja procesowa to, zatem uprawnienie konkretnego podmiotu (legitymacja czynna) do występowania z konkretnym roszczeniem przeciwko innemu oznaczonemu podmiotowi (legitymacja bierna) wypływająca z prawa materialnego.

W judykaturze Sądu Najwyższego jednolicie przyjmuje się, że moc wiążąca orzeczenia może być rozważana tylko wtedy, gdy rozpoznawana sprawa jest inna niż ta, w której wydano poprzednie orzeczenie oraz gdy kwestia rozstrzygnięta innym wyrokiem stanowi zagadnienie wstępne. Walor prawny rozstrzygnięcia (osądzenia) zawartego w treści prawomocnego orzeczenia jest ściśle związany z powagą rzeczy osądzonej (art. 366 KPC) i występuje w nowej sprawie między tymi samymi stronami, choć przedmiot obu spraw jest inny. W nowej sprawie nie może być wówczas zastosowany negatywny (procesowy) skutek powagi rzeczy osądzonej, polegający na niedopuszczalności ponownego rozstrzygnięcia tej samej sprawy. Występuje natomiast skutek pozytywny (materialny) rzeczy osądzonej, przejawiający się w tym, że rozstrzygnięcie zawarte w prawomocnym orzeczeniu (rzecz osądzona) stwarza stan prawny taki, jaki z niego wynika. Sądy rozpoznające między tymi samymi stronami nowy spór muszą przyjmować, że dana kwestia prawna kształtuje się tak, jak przyjęto to w prawomocnym, wcześniejszym wyroku, a więc w ostatecznym rezultacie procesu uwzględniającym stan rzeczy na datę zamknięcia rozprawy. W kolejnym postępowaniu, w którym pojawia się ta sama kwestia, nie może ona być już ponownie badana. Związanie orzeczeniem oznacza zatem zakaz dokonywania ustaleń sprzecznych z uprzednio osądzoną kwestią, a nawet niedopuszczalność prowadzenia w tym zakresie postępowania dowodowego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 2014 r., III UK 115/13, LEX nr 1554419 i powołane w nim orzeczenia).

Sąd orzekający w niniejszej sprawie zgadza się ze stanowiskiem dominującym w orzecznictwie Sądu Najwyższego, że inne Sądy związane są jedynie sentencją wyroku, a nie jego uzasadnieniem. Przenosząc jednak powyższe na grunt niniejszej sprawy podkreślić należy, że podstawą oddalenia apelacji w sprawie IIIAUa 240/17 było jedynie stwierdzenie braku legitymacji J. P. do wniesienia apelacji od wyroku Sądu Okręgowego, a zaskarżona decyzja w przedmiocie nienależnie pobranego świadczenia, w związku ze śmiercią ubezpieczonej M. P. (1) nie mogła się uprawomocnić. Dlatego też wyrok Sądu Okręgowego w Elblągu w sprawie IV U 741/16 wydany w związku z wniesieniem przez M. P. (1) odwołania od decyzji z 12 i 13 października 2015r., nie może przesądzać o obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia przez M. P. (1).

Kolejnym wyrokiem z dnia 18 kwietnia 2018 r., sygn. IV U 81/18 Sąd Okręgowy w Elblągu orzekł, że J. P. nie jest zobowiązany do zwrotu kwoty 9452,99 zł.

Dalej podkreślić trzeba, że organ rentowy nie wydał decyzji ani o istnieniu nadpłaty, jak i o jej zwrocie, mimo że pismem z dnia 27 czerwca 2018 r. J. P. zwrócił się o wydanie takiej decyzji i o zwrot kwoty 3105 zł. Organ ograniczył się jedynie do udzielenia odpowiedzi, że J. P. nie jest zobowiązany do zwrotu nadpłaty.

Powyższe doprowadziło do tego, że J. P. wystąpił z powództwem cywilnym o zapłatę kwoty 3105 zł. Efektem pozwu było to, że Sąd nakazał organowi rentowemu wydanie decyzji w przedmiocie nadpłaty, aby ta poddawała się kontroli Sądu w postępowaniu odwoławczym. Skutkiem powyższego jest niniejsze postępowanie.

Podsumowując, należy wskazać, że skoro nigdy nie mogła uprawomocnić się decyzja stwierdzająca wysokość nienależnie pobranego przez M. P. (1) świadczenia i zobowiązująca do jego zwrotu, to nie można było także dokonać zaliczenia nadpłaty istniejącej na koncie J. P. na rzecz nienależnie pobranego świadczenia jego żony.

Marginalnie jedynie wskazać należy, że organ rentowy uzasadniając zasadność zaliczenia nadpłaty na poczet nienależnie pobranego świadczenia powołał się na Zarządzenie Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w sprawie trybu umarzania, odpisywania i udzielania ulg w spłacaniu należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne rolników i na ubezpieczenie zdrowotne oraz z tytułu nienależnie pobranych świadczeń z dnia 8 grudnia 2010 r., (Dz.Urz.KRUS 2011 Nr 1, poz. 31), w którym w punkcie 8. wskazano, że ustaloną kwotę nienależnie pobranego świadczenia pomniejsza się o kwotę nadpłaconych przez osobę zainteresowaną składek na ubezpieczenie społeczne rolników. Niemniej w punkach 4. i 5. tego zarządzenia wskazano, że od decyzji o zwrocie nienależnie pobranego świadczenia przysługuje odwołanie do Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w ciągu 30 dni od daty doręczenia decyzji osobie zainteresowanej. Odwołanie od decyzji o zwrocie nienależnie pobranego świadczenia powoduje wstrzymanie dokonywania potrąceń do czasu rozstrzygnięcia sprawy przez organ odwoławczy lub do czasu zmiany decyzji uwzględniającej roszczenie. Organ rentowy w niniejszej sprawie zastosował zatem wybiórczo przepisy tego wewnętrznie obowiązującego aktu, dokonując zaliczenia nadpłaty istniejącej na koncie J. P. na zobowiązania M. P. (1).

Powyższe ustalenia skutkować musiały zmianą zaskarżonych decyzji: z dnia 12 maja 2020 r. znak: (...)i stwierdzeniem, że na dzień zaskarżonej decyzji na koncie ubezpieczenia społecznego rolników J. P. występuje napłata w kwocie 2850,00 złotych (słownie: dwa tysiące osiemdziesiąt pięć złotych 00/100) – punkt I. wyroku; z dnia 15 maja 2020 r. znak: (...)i stwierdzeniem, że na dzień zaskarżonej decyzji na koncie ubezpieczenia zdrowotnego J. P. występuje nadpłata w wysokości 525,00 zł (słownie: pięćset dwadzieścia pięć złotych 00/100 ) – punkt II. wyroku.

O kosztach procesu – kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł na zasadzie art. 98 § 1 k.p.c., tj. odpowiedzialności za wynik procesu, ustalając, że stroną przegrywającą jest organ rentowy. Zasądzona kwota to 360 zł, wynikająca z § 9 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (obecnie tekst jedn. Dz. U. z 2018 r., poz. 265). Biorąc pod uwagę, że skarżący wniósł dwa odwołania od dwóch decyzji organu rentowego, a połączenie spraw do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia ma jedynie charakter techniczny, to należało przyznać skarżącemu od pozwanego kwoty po 180 zł za każdą ze spraw.