Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Elblągu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 marca 2025 r.

Sąd Okręgowy w Elblągu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Walkowiak

Protokolant: sekretarz sądowy Dorota Miś-Jędrzejewska

po rozpoznaniu w dniu 13 marca 2025 r. w Elblągu na rozprawie

sprawy z odwołania P. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 23 lipca 2024 r., (...)

o rekompensatę z tytułu pracy w szczególnych warunkach

I.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje ubezpieczonemu P. S. prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych od 4 lipca 2024 r.;

II.  nie stwierdza odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Sygn. akt IV U 599/24

UZASADNIENIE

Wnioskodawca P. S. odwołał się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w O. z dnia 23 lipca 2024 r., znak (...), którą organ rentowy odmówił mu prawa do rekompensaty z tytuł pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W uzasadnieniu odwołania skarżący wskazał, że w okresie od 3 maja 1982 r. do 31 stycznia 2001 r. wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracę w szczególnych warunkach na stanowisku garbarza działu mokrego. W celu wykazania swoich twierdzeń ubezpieczony wniósł o przeprowadzenie dowodu z dokumentów, z jego przesłuchania oraz z zeznań zawnioskowanych świadków. Skarżący wniósł o przyznanie rekompensaty i zasądzenie kosztów.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Pozwany wyjaśnił, że wnioskodawcy odmówiono uwzględnienia jako okresu pracy w szczególnych warunkach z okresu jego zatrudnienia od 3 maja 1982 r. do 31 stycznia 2001 r. w (...) w L., gdyż w świadectwie pracy z dnia 31 stycznia 2001 r. – mimo iż wskazano w nim okres pracy wnioskodawcy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze – to nie powołano się na podstawę prawną.

Sąd ustalił, co następuje:

Ubezpieczony P. S., ur. (...), w okresie od 3 maja 1982 r. do 31 stycznia 2001 r. zatrudniony był w (...) w L. na stanowisku garbarza działu mokrego. Ubezpieczony pracował na pełny etat od godziny 6 do 13, z uwagi na szczególne warunki pracy. Skarżącemu wypłacany był dodatek za szkodliwe warunki pracy. Pracodawca, w okresie od października do marca, zapewniał pracownikom posiłki regeneracyjne. Zakład pracy zaopatrywał pracowników w odzież roboczą.

W procesie garbowania skóry wrzucane były do drewnianego bębna mieszczącego 1600 kg skór. Po namoczeniu skór z bębna wylewano wodę a skóry trafiały na wózek i transportowane były pod maszyny, tzw. odmięśniarki, które ściągały żyły i łój. Następnie skóry trafiały na wyżymaczki i dalej były zarzucane na tzw. boje, gdzie były okrajane z resztek żył i błon. W kolejnym etapie skóry wracały do bębna, do którego sypano wapno i siarczek w celu likwidacji włosia. Następnego dnia skóry ponownie trafiały pod odmięśniarkę, gdzie powtórnie były żyłowane i ściągane. W kolejnym etapie skóry trafiały na łupiarkę, bądź na dojarkę. Praca na poszczególnych stanowiskach wykonywana była w oparach oraz w styczności z chemikaliami.

Jako garbarz skarżący przez pierwsze 3 lata pracy zajmował się załadowywaniem i rozładowywaniem bębna, w którym wykonywane było garbowanie skór. Po tym czasie, w zależności od potrzeb, kierowany był na wyżej wskazane stanowiska, pracował na wszystkich etapach technologicznych działu mokrego garbarni. Żaden z pracowników nie był przypisany tylko do jednego, konkretnego etapu produkcji. Charakter pracy w całym okresie zatrudnienia wnioskodawcy nie zmieniał się. W okresie ostatnich 2-3 lat, gdy skarżącemu powierzono dodatkowo funkcje brygadzisty, w dalszym ciągu wykonywał on jednak pracę przy garbowaniu. Po porannym rozdzieleniu pracy – zgodnie z poleceniem mistrza, skarżący przyjmował skóry, liczył je oraz ważył, a następnie załadowywał wraz z pracownikami przypisanymi do obsługi bębna. Był nadto odpowiedzialny za dozowanie do bębnów chemikaliów wykorzystywanych przy garbowaniu.

Wnioskodawca w okresie zatrudnienia w (...) w L. wykonywał stale i pełnym wymiarze czasu pracy pracę w szczególnych warunkach. Stosunek pracy skarżącego w (...) w L. ustał z dniem 31 stycznia 2001r. w związku z ogłoszeniem upadłości zakładu.

W okresie od 31 sierpnia 1993 r. do 12 września 1993 r. ubezpieczony przebywał na zwolnieniu lekarskim, zaś od 30 lipca 1997 r. do 31 października 1997 r., od 9 do 10 listopada 1999 r., od 20 grudnia 1999 r. do 14 stycznia 2000 r. i od 10 do 16 lutego 2000 r. (karta przebiegu zatrudnienia k. 10 akt rentowych ZUS plik dotyczący wniosku o emeryturę pomostową) przebywał na urlopie bezpłatnym.

Wnioskiem z dnia 4 lipca 2019 r. ubezpieczony wystąpił do organu rentowego o ustalenie uprawnień do emerytury pomostowej. Decyzją z dnia 31 lipca 2019 r. organ rentowy odmówił mu prawa do powyższego świadczenia uznając, że nie udowodnił on rozwiązania stosunku pracy – nie wykazał on przesłanki 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach, a nadto przed dniem 1 stycznia 1999 r. nie wykonywał on pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych lub art. 32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, jak również po 31 grudnia 2008 r. nie wykonywał prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

Wyrokiem z dnia 27 listopada 2019 r., wydanym w sprawie o sygn. IV U 1107/19, Sąd Okręgowy w Elblągu oddalił odwołanie ubezpieczonego od powyższej decyzji. W uzasadnieniu wyroku Sąd ten wskazał, że warunkiem skorzystania z uprawnienia do przejścia na emeryturę pomostową jest kumulatywne spełnienia warunków wymienionych w art. 4 i art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych. Jednym z tych warunków było zaś rozwiązanie stosunku pracy, którego to jednak ubezpieczony nie spełnił ani na dzień złożenia wniosku o świadczenie, ani też w dacie wydania zaskarżonej decyzji.

W dniu 4 lipca 2024 r. ubezpieczony wystąpił do organu rentowego o ustalenie uprawnień do emerytury wraz z prawem do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Decyzją z dnia 23 lipca 2024 r. organ rentowy przyznał ubezpieczonemu emeryturę w kwocie zaliczkowej od 1 lipca 2024 r. W tym samym dniu pozwany wydał decyzję, którą odmówił wnioskodawcy prawa do rekompensaty, ponieważ ubezpieczony nie przedłożył pozwanemu świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Pozwany wskazał, że do stażu pracy w szczególnych warunkach nie zaliczył okresu zatrudnienia wnioskodawcy od 3 maja 1982 r. do 31 stycznia2001 r., gdyż pracodawca w świadectwie pracy z dnia 31 stycznia 2001 r. nie podał podstawy prawnej wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

(dowód: akta sprawy – wyjaśnienia ubezpieczonego, zeznania świadków: M. Ł. od 00:42:15, A. Ż. od 01:21:11, K. R. od 01:43:59 – e-protokół z rozprawy z dnia 10 grudnia 2024 r.; zeznania ubezpieczonego od 00:05:12 – e-protokół z dnia 13 marca 2025 r.; akta osobowe ubezpieczonego; akta sprawy Sądu Okręgowego w Elblągu o sygn. IV U 1107/19 oraz IV U 100/23; nadto dowód: akta ZUS – świadectwo pracy k. 4, karta przebiegu zatrudnienia, decyzja k. 11 – plik I, wniosek k. 1-3 – plik III; decyzje z dnia 23 lipca 2024r. – karty bez numeracji – plik bez numeracji –;)

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

Prawo do rekompensaty, o które wniósł ubezpieczony, uregulowane zostało w art. 21 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. z 2024 r., poz. 1696), zgodnie z którym przysługuje ona ubezpieczonemu, który przed dniem 1 stycznia 2009 r. ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (w brzmieniu na dzień wydania decyzji – Dz. U. z 2023 r., poz. 1251; dalej zwana: „ustawą emerytalną”), wynoszący co najmniej 15 lat, z tym zastrzeżeniem, że rekompensata nie przysługuje osobie, która ma ustalone decyzją prawomocną prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS lub przepisów odrębnych.

W sprawie poza sporem pozostawało, że ubezpieczony nie ma ustalonego prawomocną decyzją prawa do wcześniejszej emerytury. Dla ustalenia prawa do rekompensaty konieczne było więc wykazanie określonego charakteru pracy ubezpieczonego pracownika w rozumieniu art. 32 ustawy emerytalnej w wymiarze co najmniej 15 lat.

Organ rentowy odmówił uwzględniania jako pracy wykonywanej w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia skarżącego od 3 maja 1982 r. do 31 stycznia 2001 r. w (...) w L. na stanowisku garbarz działu mokrego, gdyż w świadectwie pracy ubezpieczonego z dnia 31 stycznia 2001 r. pracodawca nie powołał się na podstawę prawną kwalifikacji tego okresu jako pracy w szczególnych warunkach. Nie powołano się ani na rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., jak również nie zostało wymienione zarządzenie resortowe lub uchwała z przyporządkowaniem zajmowanego stanowiska pracy wymienionego w wykazie, dziale i punkcie wyżej wskazanych aktów.

Zgodnie zaś z § 2 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r., nr 8, poz. 43; dalej zwane: „RM z lutego 1983r.”), okresy pracy w szczególnych warunkach stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawionym wg wzoru lub w świadectwie pracy. Wprawdzie w dyspozycji organu rentowego pozostawało zwykłe świadectwo pracy z okresu zatrudnienia skarżącego w (...) w (...) z adnotacją o wykonywaniu pracy w warunkach szczególnych (k. 4 plik I), ale przedmiotowy wpis w tym świadectwie mógł budzić uzasadnione wątpliwości pozwanego w związku z ww. brakami formalnymi dokumentu. Trzeba jednak zaznaczyć, że świadectwo pracy z adnotacją o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach, bądź bez niej, nie jest bezwzględną przesłanką do zaliczenia danej pracy jako wykonywanej w szczególnych warunkach. Świadectwo nie jest wiążące dla organu rentowego i może podlegać weryfikacji. Decydujące znaczenie ma zawsze fakt rzeczywistego wykonywania pracy w szczególnych warunkach, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Dopiero w sądowym postępowaniu odwoławczym możliwe jest ustalenie okresów pracy w warunkach szczególnych także w oparciu o inne dowody niż zaświadczenie z zakładu pracy, nawet jeśli pracownik nie posiada świadectwa w określonej w przepisie formie, albo jego treść budzi wątpliwości, które uzasadniały kwestionowanie tego zaświadczenia przez organ rentowy w fazie administracyjnej postępowania.

Trzeba również wskazać, że rozporządzenie RM z lutego 1983 r. wydane zostało w oparciu o delegację z art. 55 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267, z późń. zm.), w którym Radzie Ministrów powierzono w szczególności określenie rodzaju prac lub stanowisk pracy oraz warunków, na podstawie których osobom m.in. zatrudnionym w szczególnych warunkach przysługuje prawo do emerytury w niższym wieku. Z art. 53 ust. 2 tej samej ustawy wynikało, że za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników stale zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia – jest to regulacja tożsama z zawartą w obecnie obowiązującym art. 32 ust. 2 ustawy emerytalnej. W wykazie A, stanowiącym załącznik do przywołanego rozporządzenia, w dziale VII. „W przemyśle lekkim” pod poz. 10 wymienia się prace w magazynach skór surowych (garbarnie, skup), zaś pod poz. 11 prace przy garbowaniu i wykańczaniu skór. W ocenie Sądu intencją prawodawcy było uznanie za prace w warunkach szczególnych pracowników obsługujących cały proces obróbki skór, co potwierdzają przepisy resortowe, wydane w oparciu o § 1 ust. 2 rozporządzenia RM z 1983 r., w tym wypadku zarządzenie numer 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 r. w sprawie pracy wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego, które dla ww. pozycji podaje stanowiska nie tylko stricte garbarzy (z podziałem na garbarzy działów mokrego i garbunkowego oraz wykańczalnika), ale i różnorodne inne stanowiska, w tym pomocnicze, począwszy od konserwatora skór surowych czy brakarza surowca, a skończywszy na robotniku magazynowym i transportu wewnętrznego, czy nawet sprzątaczu pomieszczeń.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy należy skonstatować, że po pierwsze praca wnioskodawcy w okresie od dnia 3 maja 1982 r. do 31 stycznia 2001 r. na stanowisku garbarza działu mokrego ściśle odpowiada stanowiskom wymienionym w przywołanym zarządzeniu resortowym i po drugie, że jako podstawowa w oddziałach produkcyjnych (...) w L. wykonywana była praca w szczególnych warunkach.

Zdaniem Sądu, przeprowadzone postępowanie dowodowe w sposób jednoznaczny wykazało, że ubezpieczony pracę w szczególnych warunkach wykonywał w całym okresie zatrudnienia w (...) w L.. Zawnioskowani przez ubezpieczonego świadkowie w sposób zgodny potwierdzili okres, charakter, stałość i wymiar zatrudnienia wnioskodawcy. Z ich zeznań wynikało wprost, że ubezpieczony w spornym okresie, tj. od 3 maja 1982 r. do 31 stycznia 2001 r., pracował jako garbarz i nie wykonywał innych czynności w zakładzie, nawet wówczas, gdy dodatkowo pełnił funkcję brygadzisty, był wówczas tzw. „brygadzistą pracującym”. Pracę ubezpieczony świadczył stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na wskazanym stanowisku. Sąd nie miał podstaw, aby zeznaniom świadków odmówić waloru wiarygodności. W ocenie Sądu zeznania te były spójne i logiczne, a nadto korelowały z wyjaśnieniami złożonymi przez wnioskodawcę. Należy podkreślić, że świadkowie pracowali w tym samym przedsiębiorstwie. Świadek M. Ł. pracował na stanowisku ślusarza remontowego (i była to również praca w szczególnych warunkach, co znalazło potwierdzenie w wyroku Sądu Okręgowego w Elblągu z dnia 13 czerwca 2023 r. w sprawie o sygn. IV U 100/23, którym Sąd przyznał świadkowi prawo do rekompensaty) Z zeznań tego świadka wynikało, że 85% czasu swojej pracy spędzał on w hali, w której pracował ubezpieczony, gdyż gabaryty remontowanych maszyn i urządzeń nie pozwalały na ich naprawę w warsztacie. Świadek widział więc ubezpieczonego praktycznie każdego dnia, potrafił ze szczegółami opisać wykonywane przez ubezpieczonego czynności. Potwierdził również wymiar i stałość zatrudnienia wnioskodawcy. Również świadkowie A. Ż. i K. R. mieli ze skarżącym codzienny kontakt, widzieli go podczas świadczenia pracy, posiadali więc wiedzę odnośnie wykonywanych przez skarżącego czynności. Potrafili w sposób przejrzysty i czytelny odtworzyć przebieg pracy zawodowej wnioskodawcy. Ponadto świadkowie potwierdzili charakter zatrudnienia wnioskodawcy w całym spornym okresie, a pozwany ich zeznań nie zakwestionował.

W świetle powyższego nie budziło wątpliwości Sądu, że praca wykonywana przez wnioskodawcę w spornym okresie odpowiadała warunkom wynikającym z rozporządzenia RM z lutego 1983r., tj. podlegała doliczeniu do stażu niezbędnego do nabycia prawa do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

W konsekwencji Sąd uznał, że skarżący spełnia przesłankę 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Nawet bowiem po wyłączeniu ze spornego okresu okresów zasiłku chorobowego oraz urlopów bezpłatnych, staż pracy wnioskodawcy w szczególnych warunkach wciąż wynosi ponad 15 lat pracy o takim charakterze. Z tych względów Sąd, na zasadzie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w pkt. I. wyroku, przyznając wnioskodawcy prawo do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach począwszy od dnia 4 lipca 2024 r. (tj. od daty złożenia wniosku).

Jednocześnie, wobec konieczności przeprowadzenia postępowania dowodowego w celu wyjaśnienia charakteru zatrudnienia skarżącego w spornym okresie, Sąd, na podstawie art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej, nie stwierdził odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji (punkt II. wyroku).