Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Elblągu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 grudnia 2024 r.

Sąd Okręgowy w Elblągu Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Walkowiak

Protokolant: sekretarz sądowy Dorota Miś-Jędrzejewska

po rozpoznaniu w dniu 5 grudnia 2024 r. w Elblągu

na rozprawie

sprawy z odwołania L. B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.

z dnia 28 kwietnia 2023 r., znak: (...)

o prawo do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach

I.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje ubezpieczonemu L. B. prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych od dnia 20 lutego 2023 r.,

II.  nie stwierdza odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji,

III.  oddala odwołanie ubezpieczonego w zakresie dotyczącym uznania jako pracy w warunkach szczególnych okresu prowadzenia jednoosobowej pozarolniczej działalności gospodarczej.

Sygn. akt IV U 447/23

UZASADNIENIE

pkt I. wyroku z dnia 20 grudnia 2024 r.

Ubezpieczony L. B. odwołał się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w E. z dnia 28 kwietnia 2023 r., znak: (...), którą to decyzją organ rentowy odmówił skarżącemu przyznania rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Ubezpieczony wniósł o uwzględnienie jego odwołania. W uzasadnieniu swojego stanowiska wskazał, że co prawda nie posiada świadectw wykonywania pracy w szczególnych warunkach ze wszystkich kwestionowanych okresów, jednakże pracę taką wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w okresach zatrudnienia: w Przedsiębiorstwie (...) w E. (w tym podczas pracy na exporcie w E.), w (...) Przedsiębiorstwie (...) w E., w Przedsiębiorstwie (...) w E., w (...) Sp. z o.o. w G. oraz w (...) Sp. Z o.o. w B.. Ubezpieczony wskazał, że pomimo różnego nazewnictwa zajmowanych przez niego stanowisk pracy, de facto wykonywał pracę operatora dźwigu samochodowego/dźwigu samojezdnego/operatora koparki i ładowarki. Zdaniem ubezpieczonego staż pracy w szczególnych warunkach już tylko z ww. zakładów pracy przekracza wymiar 15 lat, gdyż wraz z pracą na exporcie wynosi 19 lat i 22 dnia. W toku postępowania skarżący dodatkowo wskazał, że również okres wykonywania przez niego pracy w ramach prowadzonej działalności gospodarczej

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie wskazując, że ubezpieczony nie wykazał przesłanki 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach. Pozwany wywodził, że nie mógł uwzględnić do okresu pracy w szczególnych warunkach okresów zatrudnienia wnioskodawcy: od 2 sierpnia 1976 r. do 24 października 1977 r. i od 15 listopada 1979 r. do 13 grudnia 1980 r. w (...); od 15 grudnia 1980 r. do 31 marca 1990 r. w Przedsiębiorstwie (...) w E.; od 4 stycznia 1993 r. do 29 lutego 1996 r. w (...) Sp. z o.o.; od 4 marca 1996 r. do 15 listopada 1997 r. w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w E.; od 17 listopada 1997 r. do 31 sierpnia 1998 r., od 1 września 1998 r. do 4 maja 2000 r. i od 8 maja 2000 r. do 26 czerwca 2000 r. w Przedsiębiorstwie (...) w E.; od 20 lipca 2000 r. do 20 października 2000 r. w Przedsiębiorstwie (...) w E. oraz od 1 marca 2001r. do 22 listopada 2004 r. w (...) Sp. z o.o. w G. – gdyż ubezpieczony nie przedłożył za powyższe okresy świadectw wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Ponadto, mimo przedłożenia świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach za okres od 1 stycznia 2005 r. do 31 grudnia 2008 r. w (...) Sp. z o.o. w B., okres ten nie mógł być uwzględniony, gdyż świadectwo powyższe pozostaje w sprzeczności z treścią świadectwa pracy z dnia 23 czerwca 2020 r., w którym pracodawca potwierdził, że ubezpieczony nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze.

W toku postępowania pozwany wniósł dodatkowo o zasądzenie na jego rzecz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd ustalił, co następuje:

Ubezpieczony L. B., ur. (...), wnioskiem z dnia 20 lutego 2023 r. wystąpił do organu rentowego o ustalenie uprawnień do emerytury wraz z rekompensatą. Wskutek tego wniosku organ rentowy wydał decyzję z dnia 6 kwietnia 2023 r. o przyznaniu emerytury w kwocie zaliczkowej od dnia 1 lutego 2023 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszony został wniosek. Ponadto wydał on zaskarżoną decyzję z dnia 28 kwietnia 2023 r. o odmowie prawa do rekompensaty z powodu nie udokumentowania żadnego okresu pracy w szczególnych warunkach.

Pozwany nie uwzględnił jako pracy wykonywanej w szczególnych warunkach okresów zatrudnienia wnioskodawcy:



od 2 sierpnia 1976 r. do 24 października 1977 r. i od 15 listopada 1979 r. do 13 grudnia 1980 r. w (...), gdyż ubezpieczony nie przedłożył świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Ponadto na podstawie przedłożonych dokumentów nie można jednoznacznie ustalić na jakim stanowisku ubezpieczony wykonywał pracę stale i w pełnym wymiarze czasu pracy ściśle według wykazu, działu i pozycji przepisów resortowych;



od 15 grudnia 1980 r. do 31 marca 1990 r. w Przedsiębiorstwie (...) w E., gdyż skarżący nie przedłożył świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach, a nadto są rozbieżności co do zajmowanych przez ubezpieczonego stanowisk pracy. W świadectwie pracy z dnia 30 marca 1990 r. wskazano bowiem, ze skarżący pracował na stanowisku maszynisty transportu pionowego, natomiast w zaświadczeniu o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 10 sierpnia 1999 r. wynika, że ostatnio zajmowane przez skarżącego stanowisku to operator dźwigu. Ponadto brak jest dokumentacji źródłowej, tj. angaży, umów, przeszeregowań, która mogłaby potwierdzać charakter wykonywanych przez skarżącego prac stale i w pełnym wymiarze czasu pracy ściśle według wykazu, działu i pozycji rozporządzenia rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r., nr 8, poz. 43; dalej zwane: „RM z 1983 r.”);



od 4 stycznia 1993 r. do 29 lutego 1996 r. w (...) Sp. z o.o. w E., gdyż skarżący nie przedłożył świadectwa pracy w szczególnych warunkach. Ponadto są rozbieżności w zajmowanych przez skarżącego stanowiskach pracy. W świadectwie pracy z 29 lutego 1996 r. wskazano, że ubezpieczony zajmował stanowisko operatora, zaś w zaświadczeniu z dnia 16 września 2008 r. wskazano, że skarżący zajmował stanowisko operatora dźwigu. Ponadto brak jest dokumentacji źródłowej, tj. angaży, umów, przeszeregowań, która mogłaby potwierdzać charakter wykonywanych przez skarżącego prac stale i w pełnym wymiarze czasu pracy ściśle według wykazu, działu i pozycji rozporządzenia RM z 1983 r.;



od 4 marca 1996 r. do 15 listopada 1997 r. w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w E., gdyż skarżący nie przedłożył świadectwa pracy w szczególnych warunkach. Ponadto pracodawca w świadectwie pracy z dnia 17 listopada 1997 r. wskazał, że ubezpieczony nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach. Dodatkowo brak jest dokumentacji źródłowej, tj. angaży, umów, przeszeregowań, która mogłaby potwierdzać charakter wykonywanych przez skarżącego prac stale i w pełnym wymiarze czasu pracy ściśle według wykazu, działu i pozycji rozporządzenia RM z 1983 r.;



od 17 listopada 1997 r. do 31 sierpnia 1998 r., od 1 września 1998 r. do 4 maja 2000 r. oraz od 8 maja 2000 r. 26 czerwca 2000 r. w Przedsiębiorstwie (...), gdyż skarżący nie przedłożył za te okresy świadectw wykonywania pracy w szczególnych warunkach, zaś pracodawca w wystawionych świadectwach pracy wskazał, że ubezpieczony nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach;



od 20 lipca 2000 r. do 20 października 2000 r. w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w E., gdyż skarżący nie przedłożył świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Ponadto w świadectwie pracy z dnia 20 października 2000 r. pracodawca wskazał, że ubezpieczony nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach;



od 1 marca 2001 r. do 22 listopada 2004 r. w (...) Sp. z o.o. w G., gdyż skarżący nie przedłożył świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Ponadto pracodawca w świadectwie pracy z dnia 22 listopada 2004 r. wskazał, że ubezpieczony nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach. Dodatkowo brak jest dokumentacji źródłowej, która mogłaby potwierdzić charakter wykonywanych przez skarżącego prac stale i w pełnym wymiarze czasu pracy ściśle według wykazu, działu i pozycji rozporządzenia RM z 1983 r.;



od 1 stycznia 2005 r. do 31 grudnia 2008 r. w (...) Sp. z o.o. w B., gdyż przedłożone świadectwo pracy w szczególnych warunkach nie spełnia warunków formalnych. Zakład pracy w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 13 lutego 2023 r. podał wykaz oraz dział przepisów resortowych właściwego ministra, natomiast nie wykazał pozycji oraz punktu przepisów resortowych. Dodatkowo pracodawca w świadectwie pracy z dnia 23 czerwca 2020 r. wskazał, że ubezpieczony nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach.

Skarżący w dniu 1 sierpnia 1976r. podjął pracę w (...) w E. (następnie (...)) jako pomoc operatora dźwigu samochodowego. Po tym czasie został skierowany na kurs operatora dźwigu, po ukończeniu którego skarżący nabył uprawnienia kategorii 3 do obsługi żurawia samojezdnego samochodowego. Po kursie skarżący rozpoczął pracę na dźwigu Star 28 ŻS4, tj. na samochodzie Star 28, na którym było zamontowane urządzenie dźwigowe, które miało udźwig do 4 ton. Skarżący pracował na budowach w M., gdzie budowano osiedle (...). Jesienią 1977 r. skarżący został powołany do wojska. Po ukończeniu służby wojskowej w 1979 r., powrócił do pracy w (...). Ponieważ nie było wolnego dźwigu, skarżącemu powierzono pojazd Nysa Barkas, którym dowoził pracowników na budowy. Zdarzało się wówczas, że skarżący w zastępstwie za pracowników przebywających na zwolnieniach lekarskich obsługiwał dźwig, jako operator. We wrześniu 1980 r. skarżący został oddelegowany do pracy w (...), gdzie również pracował jako operator dźwigu na budowach. Wykonywał wówczas załadunki i przeładunki materiałów budowlanych takich jak płyty stropowe, płyty ścienne, wszystkie większe cięższe elementy. Gdy trzeba było przejechać na inną budowę, to przyjeżdżała ekipa, która demontowała wysięgnik, sprzęt przejeżdżał na nową budowę i ta sama ekipa ponownie montowała wysięgnik. W przypadku awarii na budowę przyjeżdżali mechanicy, z którymi skarżący cały czas przebywał podczas naprawy. Jak była większa awaria skarżący pozostawiał dźwig na budowie i wykorzystywał urlop. Takie awarie nie zdarzało się jednak często, gdyż skarżący obsługiwał nowy dźwig. Przed rozpoczęciem pracy skarżący miał obowiązek przejrzeć dźwignicę, sprawdzić hamulce, zabezpieczyć nośce, sprawdzić czy wszystko działa w porządku, czy ograniczniki działają, bo dźwig był na hydraulicznych ładach. Skarżący musiał stawiać się około pół godziny przed rozpoczęciem pracy, aby dokonać kontroli sprzętu. Po zakończeniu prac sprawdzał zabezpieczenie dźwigu. Na budowie pracował przeważnie od 7 do 15-tej, ale często zdarzało się, że zostawał wraz z innymi pracownikami dłużej.

W dniu 15 grudnia 1980 r. skarżący został zatrudniony bezpośrednio przez (...), które przekształciło się w Przedsiębiorstwo (...) w E.. Skarżący pracował jako operator dźwigu w ramach inwestycji budowy budynków mieszkalnych w B., O., M. i przeważnie zakładał płyty stropowe, podawał cement i ściany działowe. Pracę na budowach świadczył również w okresie zimowym. Jeśli były temperatury ujemne, dźwig trzeba było rozgrzać i nie dopuścić, aby beton zamarzł, dlatego też nie było przerw w pracy. Ponadto firma układała również ciepłociągi w mieście i skarżący sporadycznie był kierowany do montażu tych ciepłociągów, które układał za pomocą dźwigu. Pracę taką wykonywał codziennie przez 8 godzin.

W okresie zatrudnienia w (...) skarżący był na kontrakcie od 22 sierpnia 1988 roku do 28 sierpnia 1989 roku w Ukrainie, przy realizacji budowy rurociągu. Został wówczas oddelegowany przez firmę (...). W tym okresie macierzysty zakład pracy udzielił mu urlopu bezpłatnego. Skarżący pracował jako operator samojezdnego dźwigu. Po powrocie z kontraktu skarżący ponownie podjął pracę w (...) na stanowisku operatora dźwigu samochodowego. Przydzielono mu wówczas dźwig ŻS 4 na Starze 28. Zatrudnienie ubezpieczonego w (...) ustało w dniu 31 marca 1990 roku. Skarżący rozpoczął wówczas prowadzenie własnej działalności gospodarczej w zakresie usług dźwigowych, którą prowadził przez okres około trzech lat.

Następnie z dniem 4 stycznia 1993 r. podjął on zatrudnienie w (...) jako operator dźwigu ŻS 4 na Starze 28. Skarżący pracował przy inwestycjach związanych z ciepłociągami, przy przeładunkach stali, rozładunku z wagonów blach zrolowanych. Pracę świadczył w godzinach od 7 do 15-tej. W razie wystąpienia awarii dźwigu większość napraw ubezpieczony wykonywał samodzielnie. W tym okresie nie występowały awarie, które wymagały oddania pojazdu do naprawy w warsztacie. W (...) ubezpieczony pracował do 29 lutego 1996 roku. Następnie podjął pracę w Spółce (...) jako operator dźwigu o udźwigu 40 ton. Skarżący odszedł z pracy w powyższej firmie, gdy zaczęły się delegacje w kraju i został skierowany do pracy w G. do montażu I., a następnie miał być oddelegowany do pracy w P. przy budowach marketów. Skarżącemu w 1997 roku urodziła się trzecia córka i nie chciał on zostawić rodziny.

Z dniem 17 listopada 1997 r. skarżący podjął pracę w Przedsiębiorstwie (...), którego głównym przedmiotem działalności był handel węglem. Skarżący został zatrudniony jako operator dźwigu samochodowego, na Jelczu 315 DS 10. Był to dźwig z chwytakami do rozładunku węgla. Skarżący pracował przy rozładunku węgla, w systemie 3-4 zmianowym, 3 dni po 12 godzin, następnie 24 godziny pracy i kolejne 3 dni pracy po 12 godzin w nocy i później 3 dni wolnego. Taki system pracy wymuszony był rozładunkiem na bazie R. oraz w S. koło B.. W razie awarii dźwigu operator dostawał następny dźwig. Dźwig, na którym pracował ubezpieczony był niekratowany, z chwytakiem z udźwigiem do 10 ton. W spółce (...) skarżący zatrudniony był w sumie w okresach: od 17 listopada 1997 r. do 31 sierpnia 1998 r., od 1 września 1998 r. do 4 maja 2000 r. oraz od 8 maja 2000 r. 26 czerwca 2000 r.

W związku z upadłością firmy (...) w 2000 roku, część pracowników – w tym ubezpieczony - przeszła do Spółki (...), w której skarżący w lipcu 2000 r. został ponownie zatrudniony na czas określony, tj. do 20 października 2000 r., na stanowisku operatora dźwigu samochodowego. Umowa o pracę nie została mu przedłużona, gdyż skarżący uległ wypadkowi przy pracy.

W dniu 1 marca 2001 r. skarżący podjął pracę w (...) z siedzibą w G., na stanowisku operatora dźwigu Takraf 200. Był to dźwig portowy samojezdny, który rozładowywał barki w E.. Praca świadczona była przez skarżącego w różnych godzinach, gdyż rozładunek barek zawsze musiał być ukończony. Barki wpływały natomiast o różnych godzinach, czasem były to godziny poranne, czasem popołudniowe, rozładunek barki trwał natomiast 6-7 godzin. Dźwig należało przygotować do pracy godzinę przed wpłynięciem barki do portu. Sprawdzano wówczas liczne bezpieczniki i hamulce, było to wymagane dla bezpieczeństwa. Skarżący był wówczas jedynym operatorem, gdyż firma posiadała tylko jeden dźwig. Stosunek pracy skarżącego w (...) ustał z dniem 22 listopada 2004 r., gdyż skarżący zdecydował się na podjęcie zatrudnienia w firmie (...) w B., gdzie zaoferowano mu lepsze warunki płacowe. Skarżący został zatrudniony jako operator koparki ładowarki Liebherr 914, była to nowoczesna maszyna kołowa z chwytakiem i możliwością podpięcia na hak. W firmie była też koparka Volvo 150 i jak nie było rozładunku to ubezpieczony był kierowany do jej obsługi. Był to sprzęt na 4 kołach z dużą łyżką 5,5 metra sześciennego. Pracę ubezpieczony świadczył w godzinach od 7 do 15. W firmie tej skarżący zatrudniony był w okresie od 1 stycznia 2005 r. do 23 czerwca 2020 r.

(dowód: wyjaśnienia wnioskodawcy złożone na rozprawie w dniu 18 stycznia 2024 r. od 00:03:56 od 00:01:56 e-protokół z rozprawy z dnia 5 grudnia 2024 r., ponadto dowód – plik emerytalny akt ZUS: wniosek k. 1-3, świadectwa pracy, umowy o pracę, kopia dokumentacji osobowej z (...)/ (...) k. 6-39, decyzja k. 50, notatka kolegialna k. 53-54, decyzja k. 55; plik KP akt ZUS – kopie świadectw pracy; zeznania świadków: A. R. (1) od 01:15:00, F. L. od 01:39:20, J. M. (1) od 01:58:48, P. S. (1) od 02:13:19, T. Ś. od 02:34:15, W. K. od 03:02:19, P. W. od 03:22:29, Z. J. od 03:36:52 – e-protokół z dnia 18 stycznia 2024 r.; zeznania ubezpieczonego od 00:07:24 e-protokół z rozprawy z dnia 29 sierpnia 2024 r., akta osobowe z okresu zatrudnienia ubezpieczonego w PPUH (...), (...), (...), (...))

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie skarżącego należało uwzględnić w świetle ustaleń faktycznych poczynionych na etapie postępowania sądowego.

Przesłanki do rekompensaty stanowiącej przedmiot sporu w niniejszej sprawie zostały sprecyzowane w art. 2 pkt 5, art. 21, art. 22 i art. 23 ust. 2 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. z 2024 r., poz. 1696, z późń.zm.). Zgodnie z powołanymi przepisami rekompensata to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze dla osób, które nie mają ustalonego decyzją prawomocną prawa do emerytury pomostowej. Przysługuje ona ubezpieczonemu jeżeli przed dniem 1 stycznia 2009 r. ma on okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Jednocześnie ust. 2 art. 21 precyzuje przesłankę negatywną stanowiąc, iż rekompensata nie przysługuje osobie, która ma ustalone decyzją prawomocną prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 1631).

Powyższe oznacza, że dla ustalenia prawa do rekompensaty konieczne jest wykazanie określonego charakteru pracy ubezpieczonego pracownika w rozumieniu art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS w wymiarze co najmniej 15 lat, przy jednoczesnym nie-skorzystaniu z ewentualnego prawa do emerytury pomostowej lub z prawa do emerytury w wieku obniżonym, stosownie do przepisów ustawy emerytalnej. Celem rekompensaty jest zapewnienie pracownikom uzyskania odszkodowania za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, którzy nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Należy dodać, że z wcześniejszego (tj. obowiązującego do dnia 31 grudnia 2023 r.) brzmienia przywołanych przepisów wynikało, że rekompensata stanowiła wyrównanie szkody, spowodowanej wejściem w życie ustawy o emeryturach pomostowych, poniesionej przez osoby legitymujące się piętnastoletnim stażem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze, a niespełniające innych warunków do ustalenia im wcześniejszej emerytury do dnia 1 stycznia 2009 r. i jednocześnie niespełniające warunków do ustalenia im emerytury pomostowej po tej dacie.

Odnosząc opisane przesłanki rekompensaty, należy wskazać, że w sprawie nie było kwestionowane, iż skarżący ani nie nabył prawa do emerytury pomostowej lub do emerytury w wieku obniżonym, ani też że nie spełniał on przesłanek do nabycia emerytur wskazanego rodzaju, w tym w szczególności prawa do emerytury wcześniejszej z FUS na podstawie art. 184 ww. ustawy (choćby z tej przyczyny, że na dzień 1 stycznia 1999 r. nie legitymował się on co najmniej dwudziestopięcioletnim okresem ubezpieczenia; por. decyzja z dnia 27 lipca 2011 r. o ustaleniu kapitału początkowego k. 115 pliku KP akt ZUS). Rozstrzygnięcie sprowadzało się zatem do ustalenia, czy ubezpieczony legitymuje się stażem 15 lat pracy w szczególnych warunkach przed 2009 r.

Co do przesłanki wymaganego stażu pracy w szczególnych warunkach przed 2009 r., trzeba wyjaśnić, że okresy pracy w warunkach szczególnych, stosownie do § 2 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 1983 r., stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy. Podkreślić jednakże należy, że tego typu dokument nie ma charakteru wiążącego i może podlegać kontroli organów przyznających świadczenia uzależnione od wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Brak świadectwa pracy w określonej formie nie wyklucza więc dokonania ustaleń w zakresie świadczenia w określonych okresach pracy w szczególnych warunkach innymi środkami dowodowymi w toku postępowania sądowego (np. dokumenty osobowe, płacowe, czy też zeznania świadków). Wskazać w tym miejscu należy, że przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe Dz. U. Nr 237, poz. 1412, z późń. zm.) nie uprawniają organu rentowego do kwalifikacji okresów zatrudnienia w oparciu o zeznania świadków, z wyjątkiem okresów pracy w gospodarstwie rolnym. Postępowanie przed sądem (na skutek odwołania od decyzji organu rentowego) nie podlega jednak ograniczeniom dowodowym, co wynika wprost z art. 473 k.p.c., zatem każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które sąd uzna za pożądane. Sąd nie jest przy tym związany środkami dowodowymi dla dowodzenia przed organami rentowymi (por. wyrok Sądu Najwyższego z 8 kwietnia 1999 r., sygn. akt II UKN 69/98, OSNP 2000/11/439). Podkreślić jednak należy, że to na stronie ciąży obowiązek wykazania faktu, z którego wywodzi skutki prawne. Jest więc ona obowiązana do przedstawienia dowodów w celu wykazania danego faktu. Postępowanie w sprawach ubezpieczeń społecznych jest bowiem postępowaniem cywilnym, które cechuje się kontradyktoryjnością, która ma zapewnić równouprawnienie stronom procesu.

Wyjaśnić dalej należy, że w orzecznictwie wskazuje się, iż praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy, w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach. Decydującą rolę w analizie charakteru pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma zatem możliwość jej zakwalifikowania pod którąś z pozycji załącznika do ww. rozporządzenia. Z kolei wykazy resortowe mają znaczenie w sferze dowodowej, jak również mogą być pomocne przy wykładni prawa. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się jednak, że mają one charakter głównie informacyjny, techniczno-porządkujący i uściślający, a nie bezpośrednio normatywny (normatywny charakter ma tylko rozporządzenie Rady Ministrów z 1983 r.).

Skoro art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej odwołuje się do przepisów dotychczasowych, to obowiązujące w tym zakresie i przywoływane już rozporządzenie RM z 1983 r. wydane zostało w oparciu o delegację z art. 55 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267, z późń. zm.), w którym Radzie Ministrów powierzono w szczególności określenie rodzaju prac lub stanowisk pracy oraz warunków, na podstawie których osobom m.in. zatrudnionym w szczególnych warunkach przysługuje prawo do emerytury w niższym wieku. Z art. 53 ust. 2 tej samej ustawy wynikało, że za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników stale zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia – jest to regulacja tożsama z zawartą w obecnie obowiązującym art. 32 ust. 2 ustawy emerytalnej. W wykazie A, stanowiącym załącznik do wspomnianego rozporządzenia, w dziale V „W budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych” pod poz. 3 zostały wymienione prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych. Natomiast w dziale VIII „W transporcie i łączności” pod poz. 1 zostały wymienione ciężkie prace załadunkowe i wyładunkowe oraz przeładunek materiałów sypkich, pylistych, toksycznych, żrących lub parzących w transporcie.

Przypomnieć w tym miejscu należy, że jako pracy wykonywanej w szczególnych warunkach ubezpieczony domagał się zaliczenia okresów zatrudnienia w (...), (...), H., (...), (...), a nadto okresu prowadzenia działalności gospodarczej, choć nie budziło wątpliwości, że ten ostatni okres nie mógł być uwzględniony, skoro w tym czasie ubezpieczony nie był pracownikiem. Pozwany odmówił uwzględnienia wyżej wskazanych okresów z uwagi na nieprzedłożenie przez ubezpieczonego świadectw wykonywania pracy w szczególnych warunkach oraz braki formalne takiego świadectwa pracy za okres zatrudnienia skarżącego w Spółce (...). Ponadto, również po zapoznaniu się przez pełnomocnika pozwanego z aktami osobowymi ubezpieczonego z poszczególnych zakładów pracy, pozwany kwestionował charakter pracy wnioskodawcy z uwagi na nieprecyzyjne nazewnictwo zajmowanych przez ubezpieczonego stanowisk pracy.

Niemniej, zdaniem Sądu, przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało niezbicie, że ubezpieczony spełnił przesłankę legitymowania się wymaganym okresem zatrudnienia w szczególnych warunkach i to w wymiarze znacznie przekraczającym 15 lat.

Z zeznań przesłuchanych w sprawie świadków, co do których brak jakichkolwiek przesłanek do odmówienia im waloru wiarygodności, wynikało jednoznacznie, że w wyżej wskazanych spornych okresach ubezpieczony wykonywał prace kwalifikujące się pod wyżej wskazane pozycje załącznika do rozporządzenia RM z 1983 r. Świadkowie zgodnie potwierdzili, że ubezpieczony podczas zatrudnienia w (...) oraz (...) pracował jako operator dźwigów, głównie na budowach, a nadto przy układaniu rurociągów. W obu firmach skarżący wykonywał załadunki i przeładunki materiałów budowlanych. Skarżący za pomocą dźwigu podawał płyty stropowe, płyty ścienne oraz wszystkie cięższe elementy. Ponadto podczas zatrudnienia w (...) brał udział przy przeładunkach stali i zrolowanych blach z wagonów. Świadkowie zgodnie zeznali, że skarżący pracował tylko jako operator dźwigu. Świadek A. R., który w (...) był również operatorem dźwigu, wskazał, że i on w dokumentach miał wpisane stanowisko operatora maszyn ruchu pionowego. Ponadto, wbrew przeświadczeniu pozwanego, na podstawie zeznań świadków J. M. oraz P. S. nie sposób uznać, że ubezpieczony wykonywał również prace na tokarce i inne prace na budowie. Zważyć należy, że świadek J. M. zatrudniony był w (...) jako ślusarz-mechanik, nadto pracował na tokarce, zaś w ostatnim okresie zatrudnienia jako operator sprzętu do zgrzewania. Świadek ten wskazał, że tworzył brygadę razem ze świadkiem P. S. (zatrudnionym na stanowisku montera-zgrzewacza) i to w odniesieniu do wykonywanych przez nich prac wskazał, że w okresach, gdy na budowach nie było prac związanych z układaniem i zgrzewaniem rur, wykonywali oni inne powierzone im prace. W odniesieniu do pracy ubezpieczonego świadkowie ci zgodnie natomiast wskazali, że ubezpieczony wykonywał pracę operatora dźwigu oraz że był on jedynym operatorem w firmie. W żadnym momencie swoich zeznań nie wskazali, że tak jak oni, skarżący był delegowany do innych prac niż praca operatora dźwigu.

Jednocześnie ubezpieczony wyjaśnił, że wpisanie w umowie o pracę z dnia 4 stycznia 1993 r. ( (...)) stanowiska „robotnika budowlanego-operatora” wynikało z tego, iż ubezpieczony negocjował z pracodawcą stawkę wynagrodzenia i jedynie taki zapis dawał możliwość ustalenia wyższego wynagrodzenia wnioskodawcy. Sąd dał wiarę powyższemu twierdzeniu, gdyż z wielu podobnych spraw rozstrzyganych przed tutejszym Sądem, wynikało, że w realiach lat 70-90-tych, dokumentacja osobowa często nie odzwierciedlała faktycznego charakteru zatrudnienia danej osoby, lub też była uzupełniana o zapisy nie mające pokrycia w rzeczywistości, a służące jedynie polepszeniu warunków wynagradzania danego pracownika.

Świadkowie zeznający na okoliczność zatrudnienia skarżącego w firmach (...) również zgodnie poświadczyli, że skarżący pracował przy rozładunku, załadunku i przeładunku węgla jako operator dźwigu oraz ładowarko-koparki. W oparciu o ich zeznania Sąd nie miał wątpliwości, że pracę skarżący pełnił stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Świadkowie mieli ze skarżącym kontakt, widzieli go przy wykonywaniu pracy, posiadali wiedzę jakiego rodzaju sprzęt obsługiwał. Z ich zeznań wynikało, ze skarżący nie wykonywał pracy innego charakteru. Sąd nie miał więc wątpliwości, że w ww. okresach ubezpieczony wykonywał prace odpowiadające swoim charakterem pracom wymienionym w Wykazie A, Dziale VIII poz. 1. Wyjaśnić w tym miejscu trzeba, że opisane w nim prace załadunkowe i wyładunkowe są pracami w warunkach szczególnych bez względu na to, co jest przedmiotem załadunku i wyładunku, o ile prace te są „ciężkie”, co należy rozumieć jako załadunek i wyładunek np. przedmiotów o znacznej masie. Z kolei czynnikiem wyróżniającym „przeładunek materiałów sypkich, pylistych, toksycznych, żrących lub parzących” jest ściśle określony przez ustawodawcę rodzaj przeładowywanych rzeczy. Stała praca przy załadunku, wyładunku, czy przeładunku materiałów sypkich, pylistych, toksycznych, żrących lub parzących nie musi mieć charakteru dodatkowo ciężkiego, aby mogła być uznana za znacznie szkodliwą dla zdrowia i w znacznym stopniu uciążliwą.

Ostatecznie wskazać trzeba, że pozwany organ rentowy nie przedstawił żadnej argumentacji, która mogłaby w jakikolwiek sposób podważyć zeznania świadków i dać podstawę do wykreowania odmiennego stanu faktycznego w odniesieniu do któregokolwiek ze spornych okresów.

W świetle powyższego Sąd uznał, że zachodziły pełne podstawy do uwzględnienia spornych okresów zatrudnienia wnioskodawcy (bez uwzględnienia pracy wykonywanej w delegacji na terenie Ukrainy) jako pracy wykonywanej przez niego w szczególnych warunkach. Nie budzi przy tym wątpliwości, że ich zsumowanie daje okres zatrudnienia wnioskodawcy w szczególnych warunkach znacznie przekraczający okres 15 lat. Tym samym skarżący spełnił kumulatywnie przesłanki do rekompensaty.

Mając powyższe na uwadze Sąd, na zasadzie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonemu prawo do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych orzekając jak w pkt I. wyroku.