Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Elblągu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 czerwca 2017 roku

.

Sąd Okręgowy w Elblągu I Wydział Cywilny

w składzie następującym :

Przewodniczący: SSO Ewa Pietraszewska

Sędziowie : SO Krzysztof Nowaczyński

SO Arkadiusz Kuta ( spr. )

Protokolant : st. sekr. sąd. Joanna Kmin

po rozpoznaniu w dniu 24 maja 2017 roku w Elblągu

na rozprawie

sprawy z powództwa M. A. , P. A. , E. B. , A. B. , P. D. i W. P.

przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w E.

o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Elblągu

z dnia 17 marca 2017 roku , sygn. akt IX C 1049/15

1.  prostuje zaskarżony wyrok przez oznaczenie przedmiotu sporu - „ o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli ” ;

2.  zmienia zaskarżony wyrok :

a.  w punkcie I ( pierwszym ) przez nadanie temu rozstrzygnięciu następującej treści : „ zobowiązuje pozwanego (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w E. do złożenia oświadczenia woli następującej treści : (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w E. nabywa od M. A. , P. A. , E. B. , A. B. , P. D. i W. P. prawo własności urządzeń przesyłowych w postaci sieci wodociągowej o średnicy 90 mm i długości 79,16 m oraz o średnicy 80 mm i długości 1,30 m , sieci kanalizacji sanitarnej o średnicy 200 mm i długości 78,72 m oraz sieci kanalizacji deszczowej o średnicy 250 mm i długości 73,64 m przebiegających przez działki o numerach geodezyjnych (...) położone w E. , obręb numer(...) , za wynagrodzeniem w kwocie 62.976 zł ( sześćdziesiąt dwa tysiące dziewięćset siedemdziesiąt sześć złotych ) płatnym w następujący sposób : kwota 15.744 zł solidarnie na rzecz M. A. i P. A. , kwota 15.744 zł solidarnie na rzecz E. B. i A. B. , kwota 15.744 zł na rzecz P. D. i kwota 15.744 zł na rzecz W. P. ” ” ;

b.  w punktach III ( trzecim ) i IV ( czwartym ) w ten sposób , że obniża zasądzone koszty procesu z kwot 2.481,89 zł do kwot 2.296,22 zł ( dwa tysiące dwieście dziewięćdziesiąt sześć złotych dwadzieścia dwa grosze ) ;

c.  w punktach V ( piątym ) i VI ( szóstym ) w ten sposób , że obniża zasądzone koszty procesu z kwot 2.471,23 zł do kwot 2.286,36 zł ( dwa tysiące dwieście osiemdziesiąt sześć złotych trzydzieści sześć groszy ) ;

d.  w punkcie VII ( siódmym ) w ten sposób , że podwyższa zasądzone koszty procesu z kwoty 1.169,29 zł do kwoty 1.316,28 zł ( jeden tysiąc trzysta szesnaście złotych dwadzieścia osiem groszy ) ;

e.  w punkcie VIII ( ósmym ) w ten sposób , że podlegające ściągnięciu koszty sądowe podwyższa z kwoty 578,71 zł do kwoty 651,46 zł ( sześćset pięćdziesiąt jeden złotych czterdzieści sześć groszy ) ;

f.  w punkcie IX ( dziewiątym ) w ten sposób , że podlegające ściągnięciu koszty sądowe obniża z kwoty 972,38 zł do kwoty 899,63 zł ( osiemset dziewięćdziesiąt dziewięć złotych sześćdziesiąt trzy grosze ) ;

3.  oddala apelację w pozostałej części ;

4.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów M. A. i P. A. solidarnie kwotę 1.800 zł ( jeden tysiąc osiemset złotych ) tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję ;

5.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów E. B. i A. B. solidarnie kwotę 1.800 zł ( jeden tysiąc osiemset złotych ) tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję ;

6.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda P. D. kwotę 1.800 zł ( jeden tysiąc osiemset złotych ) tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję ;

7.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda W. P. kwotę 1.800 zł ( jeden tysiąc osiemset złotych ) tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję .

Sygn. akt I Ca 196/17

UZASADNIENIE

M. A. , P. A. , E. B. , A. B. , P. D. i W. P. wnieśli o zobowiązanie (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w E. do złożenia oświadczenia woli następującej treści : (...) Spółka z o.o. w E. nabywa od M. A. , P. A. , E. B. , A. B. , P. D. i W. P. prawo własności urządzeń przesyłowych w postaci sieci wodociągowej o średnicy 90 i długości 79,16m i średnicy 80 i długości 1,30m, sieci kanalizacji sanitarnej o średnicy 200 i długości 78,72m oraz sieci kanalizacji deszczowej o średnicy 250 i długości 73,64m przebiegających przez działki o numerach geodezyjnych (...) położone w E. , obręb numer (...) za wynagrodzeniem w kwocie 62.976 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia złożenia pozwu do dnia zapłaty płatnym w następujący sposób : 15.744 zł solidarnie do rąk M. A. i P. A. , 15.744 zł solidarnie do rąk E. B. i A. B. , 15.744 zł do rąk P. D. i 15.744 zł do rąk W. P. . Ponadto powodowie wnieśli o zasądzenie kosztów procesu .

Powodowie rozszerzyli następnie powództwo w zakresie wynagrodzenia , do kwot po 26.974,62 zł solidarnie na rzecz małżonków E. i A. B. oraz solidarnie na rzecz małżonków M. i P. A. oraz po 26.974,62 zł na rzecz P. D. i W. P. .

(...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w E. wniosło o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu .

Sąd Rejonowy w Elblągu , wyrokiem z dnia 17 marca 2017 roku , uwzględnił powództwo w części , to jest :

1.  zobowiązał (...) Spółkę z o.o. w E. do złożenia oświadczenia woli o następującej treści : (...) Spółka z o.o. w E. nabywa od M. A. , P. A. , E. B. , A. B. , P. D. i W. P. prawo własności urządzeń przesyłowych w postaci sieci wodociągowej o średnicy 90 i długości 79,16m i średnicy 80 o długości 1,30m, sieci kanalizacji sanitarnej o średnicy 200 i długości 78,72m oraz sieci kanalizacji deszczowej o średnicy 250 i długości 73,64m przebiegających przez działki o numerach geodezyjnych (...) położone w E. , obręb numer (...) za wynagrodzeniem w kwocie 67.650,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 29 kwietnia 2015 roku do dnia zapłaty , płatnym w następujący sposób : 16.912,50 zł solidarnie na rzecz powodów M. A. i P. A. , 16.912,50 zł solidarnie na rzecz powodów E. B. i A. B. , 16.912,50 zł na rzecz powoda P. D. oraz 16.912,50 zł na rzecz powoda W. P. . ” ;

2.  oddalił powództwo w pozostałym zakresie ;

3.  rozstrzygnął o kosztach procesu i kosztach sądowych .

Ustalił Sąd pierwszej instancji , że M. A. i P. A. nabyli do majątku wspólnego w 2012 roku od Gminy M. E. niezabudowaną działkę numer (...) położoną przy ulicy (...). Nieruchomość przeznaczona była w planie zagospodarowania przestrzennego pod zabudowę o funkcji mieszkaniowej w formie zabudowy jednorodzinnej z dopuszczeniem nieuciążliwych usług . W umowie sprzedaży nabywcy zobowiązali się rozpocząć na zakupionej nieruchomości zabudowę w terminie do dnia 31 grudnia 2014 roku oraz zakończyć ją do dnia 31 grudnia 2016 roku , a w przypadku niedotrzymania tych terminów do zapłaty kary umownej . Również w 2012 roku i na podobnych zasadach E. B. i A. B. nabyli niezabudowaną działkę numer (...) przy ulicy (...) . W umowie sprzedaży wskazano dodatkowo , że nabywcy zobowiązani będą uzyskać szczegółowe warunki techniczne włączenia do sieci bezpośrednio u gestorów poszczególnych sieci staraniem własnym i na własny koszt . Doprowadzenie nowych sieci uzbrojenia do nieruchomości i usunięcie ewentualnych kolizji z istniejącym uzbrojeniem , a także zasilenie obiektu w media odbędzie się staraniem i na koszt nabywców , na warunkach wskazanych przez dysponentów mediów .

W 2011 roku P. M. zawarł z Gminą M. E. umowę zamiany , na mocy której stał się właścicielem działki numer (...) położonej w E. przy ulicy (...) . Zobowiązał się do zakończenia zabudowy nieruchomości zgodnie z jej przeznaczeniem w terminie do dnia 31 grudnia 2015 roku . W przypadku niedotrzymania terminu zobowiązał się zapłacić karę umowną . W 2013 roku sprzedał tę nieruchomość P. D. .

W 2012 roku K. P. i I. P. nabyli od Gminy M. E. niezabudowaną działkę numer (...) położoną w E. przy ulicy (...) . Zobowiązali się rozpocząć na zakupionej nieruchomości zabudowę w terminie do dnia 31 grudnia 2014 roku oraz zakończyć ją do dnia 31 grudnia 2016 roku , a w przypadku niedotrzymania tych terminów do zapłaty kary umownej . W 2013 roku darowali nieruchomość W. P. .

Wymienione nieruchomości były uzbrojone , jednak nie miały dostępu do sieci wodno-kanalizacyjnej . Powodowie wystąpili z zapytaniem o koszt wykonania sieci z przyłączami wodno-kanalizacyjnymi na ulicy (...) do pozwanej Spółki , która przedstawiła kosztorys na kwotę 183.673,97 zł brutto . Oferta ta była znacznie wyższa od innych. Powodowie powierzyli wykonanie sieci wodno-kanalizacyjnej M. B. za łączną kwotę 55.000 zł plus Vat . (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w E. wydało warunki techniczne na dostawę wody i odbiór ścieków dla projektowanego budynku mieszkalnego jednorodzinnego zlokalizowanego przy ulicy (...) – działka numer (...) w E. . Zgodnie z tymi warunkami dostawę wody dla projektowanego budynku mieszkalnego należało poprowadzić od istniejącej sieci wodociągowej w ul. (...) lub w ul. (...) . Wskazano , iż w drodze dojazdowej po terenach miejskich należy zaprojektować i wybudować odcinek wodociągu o średnicy umożliwiającej dostawę wody dla wszystkich wydzielonych działek w tym rejonie . Odnośnie odprowadzania ścieków sanitarnych wskazano , iż ścieki z projektowanego budynku należy odprowadzić do istniejącej kanalizacji sanitarnej w ul. (...) . Średnicę kanalizacji sanitarnej należy dostosować dla potrzeb planowanej zabudowy mieszkaniowej w tym rejonie . Wody opadowe z budynku należy odprowadzić do istniejącej kanalizacji deszczowej w ul. (...) .

Powodowie , po uzyskaniu zezwolenia na budowę sieci wodociągowej , sieci kanalizacji sanitarnej i sieci kanalizacji deszczowej , we własnym zakresie i własnym kosztem wykonali urządzenia przesyłowe w postaci sieci wodociągowej o średnicy 90 i długości 79,16m , średnicy 80 i długości 1,30m , sieci kanalizacji sanitarnej o średnicy 200 i długości 78,72m oraz sieci kanalizacji deszczowej o średnicy 250 i długości 73,64m , przebiegających przez działki o numerach geodezyjnych (...) położone w E. , obręb numer(...) . Każdy z właścicieli działek we własnym zakresie uiścił na rzecz wykonawcy po 16.912,50 zł .

Ustalił dalej Sąd pierwszej instancji , że średni koszt wykonania robót wodociągowych , kanalizacji sanitarnej i deszczowej ( bez przyłączy ) w E. ulica (...) wynosi 118.569,74 zł . Po wyliczeniu stopnia zużycia technicznego wartość wynagrodzenia z tytułu odpłatnego przejęcia sieci przez pozwanego wynosi 107.898,47 zł .

W dniu 24 grudnia 2013 roku pracownicy pozwanej Spółki dokonali odbioru częściowego urządzeń wodno-kanalizacyjnych , a w dniu 13 czerwca 2014 roku odbioru technicznego końcowego . (...) został wybudowany z (...) i żeliwa o średnicy 90 i 80 oraz długości 79,16m i 1,30 m . Kanalizacja sanitarna została wybudowana z (...) o średnicy 200 i długości 78,72m , a kanalizacja deszczowa z (...) o średnicy 250 i długości 73,74m . Stwierdzono , że roboty wodno-kanalizacyjne zostały wykonane zgodnie z przepisami i prawem budowlanym oraz uzgodnioną dokumentacją . Infrastruktura wybudowana przez powodów spełnia warunki techniczne do odbioru końcowego sieci . Urządzenia przesyłowe wybudowane przez powodów zostały faktycznie połączone z infrastrukturą pozwanej , są wykorzystywane , a pozwana pobiera za korzystanie z nich opłaty . Pierwsze studzienki kanalizacyjne wraz z wodomierzami głównymi znajdują się na nieruchomościach powodów . Domy wybudowane na nieruchomościach powodów połączone są przewodami stanowiącymi przyłącza wodno-kanalizacyjne ze studzienkami , od których urządzenia przesyłowe są traktowane jako sieć wodno-kanalizacyjna .

Powodowie nie zawierali żadnej umowy z pozwanym dotyczącej ewentualnego przeniesienia własności wybudowanej sieci , ani nie uzgadniali z nim , iż wybudują sieć wyłącznie na własny koszt . Nie zrzekali się też wynagrodzenia za przeniesienie własności sieci .

Ustalono nadto , że w 2014 roku powodowie wystąpili do Gminy M. E. z żądaniem odpłatnego przejęcia wybudowanych na ich koszt urządzeń wodociągowych i kanalizacyjnych za wynagrodzeniem na rzecz każdego z inwestorów . Gmina wskazała , iż podmiotem odpowiedzialnym jest spółka (...) i (...) w E. . Pozwana rozpoczęła rozmowy z powodami , jednak nie doszło do odpłatnego przeniesienia własności urządzeń przesyłowych .

Uznał Sąd Rejonowy , że powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części , to jest do wysokości faktycznie poniesionych przez powodów kosztów wybudowania sieci będącej przedmiotem niniejszego postępowania .

Podstawą roszczenia powodów był art. 49 § 1 i 2 k.c. - urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów , pary , gazu , energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych nieruchomości , jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa ; osoba , która poniosła koszty budowy tych urządzeń i jest ich właścicielem , może żądać , aby przedsiębiorca , który przyłączył urządzenia do swojej sieci , nabył ich własność za odpowiednim wynagrodzeniem , chyba że w umowie strony postanowiły inaczej ; z żądaniem przeniesienia własności tych urządzeń może wystąpić także przedsiębiorca . W świetle unormowań ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (jedn. tekst: Dz. U. z 2015 r. poz. 1515) zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy , wśród których znajdują się sprawy wodociągów i zaopatrzenia w wodę . Zasadę tą powtarza art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (jedn. tekst: Dz.U. z 2015 r., poz. 139, dalej: ustawa) . Ponadto zgodnie z art. 31 ust. 1 ustawy osoby , które wybudowały z własnych środków urządzenia wodociągowe i urządzenia kanalizacyjne , mogą je przekazywać odpłatnie gminie lub przedsiębiorstwu wodociągowo -kanalizacyjnemu , na warunkach uzgodnionych w umowie . Z przytoczonych przepisów wyprowadził Sąd Rejonowy wniosek , że zobowiązanie właścicieli nieruchomości do wykonania zadania własnego gminy i to jeszcze nieodpłatnie , w zamian za wydanie zezwolenia na budowę urządzeń przesyłowych niezbędnych do korzystania z nieruchomości należałoby uznać za nieważne w rozumieniu art. 58 § 1 k.c. , jako sprzeczne z prawem . Możliwe jest oczywiście wykazanie , iż strony umówiły się inaczej , tak jak o tym stanowi art. 49 § 2 k.c. Jeżeli takiej umowy nie ma , wchodzi w grę wyłącznie odpłatne przejęcie urządzeń przesyłowych . Pozwana Spółka nie wykazała , że zawarła z powodami umowę o wybudowanie i nieodpłatne przejęcie urządzeń przesyłowych . Zastosowanie ma zatem art. 49 § 2 k.c. Zgodnie z tym przepisem muszą wystąpić następujące przesłanki : po pierwsze, urządzenie służyć musi doprowadzaniu lub odprowadzaniu płynów . Po drugie , musi wchodzić w skład przedsiębiorstwa . Po trzecie , art. 49 § 1 k.c. nie dotyczy urządzeń stanowiących instalację wewnętrzną odbiorcy . Urządzenia instalacji wewnętrznej pozostają częściami składowymi nieruchomości . Z kolei elementem łączącym instalację wewnętrzną z instalacją zewnętrzną przedsiębiorstwa jest przyłącze .

Wywodzono dalej , że siecią w rozumieniu art. 2 pkt 7 ustawy są przewody wodociągowe lub kanalizacyjne wraz z uzbrojeniem i urządzeniami , którymi dostarczana jest woda , lub którymi odprowadzane są ścieki , będące w posiadaniu przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego . Zgodnie z art. 2 pkt 14 i 16 ustawy sieci kanalizacyjne oraz sieci wodociągowe są elementem odpowiednio urządzeń kanalizacyjnych oraz wodociągowych . Odróżnia się więc pojęcie przyłączy kanalizacyjnych i wodociągowych od sieci kanalizacyjnych oraz wodociągowych , co ma istotne konsekwencje w zakresie określenia statusu prawnorzeczowego tych urządzeń . Budowa przyłączy wodociągowo- kanalizacyjnych jest obowiązkiem osoby ubiegającej się o przyłączenie do sieci ( art. 15 ust. 2 ustawy o zaopatrzeniu w wodę i odprowadzaniu ścieków ) . Użyte w ustawie określenie przyłącze kanalizacyjne oznacza - stosownie do art. 2 pkt 5 tej ustawy - odcinek przewodu łączącego wewnętrzną instalację kanalizacyjną w nieruchomości odbiorcy usług z siecią kanalizacyjną , za pierwszą studzienką , licząc od strony budynku , a w przypadku jej braku - od granicy nieruchomości , natomiast przyłącze wodociągowe stanowi odcinek przewodu łączącego sieć wodociągową z wewnętrzną instalacją wodociągową w nieruchomości odbiorcy usług wraz z zaworem za wodomierzem głównym ( art. 2 pkt 6 ) . Według art. 15 ust. 2 ustawy przyłącze kanalizacyjne i wodociągowe wybudowane ze środków własnych , przez osobę ubiegającą się o przyłączenie do sieci , stanowi własność tej osoby , chyba że umowa zawiera inne postanowienia w tym przedmiocie . Spełnienie przez urządzenia wybudowane przez powodów przesłanki pierwszej nie budzi wątpliwości , które rodzą się natomiast co do wypełnienia warunku drugiego . Powołano się na stanowisko Sądu Najwyższego ( wyrok z 13.5.2004 r. III SK 39/04 ) , że aby określony składnik wchodził w skład przedsiębiorstwa , właścicielowi przedsiębiorstwa przysługiwać musi własność lub inne prawo majątkowe do tego składnika . W konsekwencji wejście urządzenia w skład przedsiębiorstwa nie może być jedynie kwestią faktu , lecz przedsiębiorca musi ponadto dysponować tytułem prawnym - rzeczowym lub obligacyjnym - uprawniającym go do korzystania z urządzenia . Zakwalifikowanie danego urządzenia infrastrukturalnego jako wchodzącego w skład przedsiębiorstwa , a tym samym prawnorzeczowe wyodrębnienia go z nieruchomości , nie przesądza o tym , kto jest jego właścicielem . W takiej sytuacji następuje jedynie stwierdzenie , że dane urządzenie nie stanowi części składowej nieruchomości . Przeniesienie prawa własności tych elementów urządzeń infrastrukturalnych nastąpić powinno na podstawie odrębnej umowy . Samo podłączenie tych urządzeń do sieci jedynie usuwa te urządzenia spod działania zasady superficies solo cedit , a nie rodzi skutku w postaci przeniesienia ich własności lub ustanowienia innego prawa na rzecz przedsiębiorcy sieciowego . Stwierdził Sąd Rejonowy , że urządzenia przesyłowe wybudowane przez powodów pozostają w faktycznym posiadaniu pozwanej Spółki . Kwestionowano wywody biegłego wyrażone w wywołanej w sprawie opinii wskazując , że pozwana mogła stać się posiadaczem urządzeń przesyłowych przez faktyczne przyłączenie do sieci oraz korzystanie z niej i czerpanie zysków , tak jak by była ich właścicielem . Podobnie traktowanie przez biegłego urządzeń jako przyłączy pozostawać miało w sprzeczności z art. 49 § 2 k.c. i ustawą o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę . Skoro wybudowane urządzenia przesyłowe byłyby zawsze przyłączem , do czasu zawarcia umowy z przedsiębiorstwem przesyłowym i wejścia przez niego w posiadanie tychże urządzeń , brak byłoby możliwości zobowiązania przez Sąd przedsiębiorstwa przesyłowego do złożenia oświadczenia woli o przeniesieniu własności za wynagrodzeniem , albowiem przesłanki z art. 49 § 2 k.c. nigdy nie byłyby spełnione . Możliwe byłoby to wyłącznie w przypadku dobrowolnego zawarcia umowy . Natomiast art. 49 § 2 k.c. dotyczy właśnie sytuacji odwrotnej , kiedy to z uwagi na brak woli zawarcia jakiejkolwiek umowy przez przedsiębiorstwo przesyłowe , które znajduje się w faktycznym posiadaniu urządzeń i przyłączyło je do swojej sieci , można wystąpić do sądu z określonym powództwem .

Zwracał natomiast uwagę Sąd Rejonowy , że należy badać czy urządzenia wybudowane przez prywatnych inwestorów stanowią sieć , czy też przyłącze w rozumieniu ustawy . Stwierdził , że z dokumentacji sporządzonej przez samą pozwaną tj. warunków technicznych na dostawę wody i odbiór ścieków oraz protokołu odbioru częściowego i technicznego końcowego urządzeń wodno-kanalizacyjnych wynika , iż zezwolenie oraz odbiór dotyczyły zarówno sieci , jak i osobno przyłączy w rozumieniu ustawy . W protokole odbioru częściowego z dnia 24 grudnia 2013 roku mowa jest w punkcie I o „sieci magistralnej i rozdzielczej wod.kan.” , natomiast w punkcie II osobno o „przyłączach wod.-kan.” . Urządzenia , o których mowa w pozwie , należą do sieci wodociągowo-kanalizacyjnej wskazanej w punkcie I protokołu odbioru częściowego i technicznego końcowego , albowiem znajdują się za studzienkami oraz wodomierzami głównymi , dlatego też należy uznać je za sieć w rozumieniu art. 49 § 2 k.c.

W ocenie Sądu pierwszej instancji zaszły więc wszystkie przesłanki wymagane do uwzględnia powództwa z art. 49 § 2 k.c. , to jest powodowie wybudowali na własny koszt urządzenia przesyłowe stanowiące sieć , które zostały faktycznie połączone z siecią pozwanej i których pozwana jest posiadaczem samoistnym . Powodowie mogą żądać zatem zobowiązania Spółki do złożenia oświadczenia woli o treści przytoczonej w pozwie .

Zgodnie z art. 49 § 2 k.c. nabycie własności urządzeń przesyłowych odbywa się za odpowiednim wynagrodzeniem . Zwrócono uwagę , że powodowie ostatecznie zażądali zasądzenia wynagrodzenia zgodnie ze średnimi wyliczeniami dokonanymi przez biegłego . W takim przypadku jednak staliby się bezpodstawnie wzbogaceni o kwoty , których w istocie nie zapłacili . Dlatego też Sąd pierwszej instancji uznał , że powodom należy się wynagrodzenie za przeniesienie własności urządzeń przesyłowych w kwotach po 16.912,50 zł . Od zasądzonych kwot przysługiwały powodom odsetki ustawowe za opóźnienie na podstawie art. 481 § 1 k.c. Powodowie domagali się zasądzenia odsetek od dnia złożenia pozwu do dnia zapłaty . Jak wynika z akt sprawy pismem z dnia 22 sierpnia 2014 roku powodowie wystąpili do Gminy z żądaniem przejęcia wybudowanych na ich koszt urządzeń wodociągowych i kanalizacyjnych za wynagrodzeniem na rzecz każdego z inwestorów po 18.167,10 zł tj. łącznie 72.668,40 zł . Gmina wskazała , iż podmiotem odpowiedzialnym jest (...) Przedsiębiorstwo (...) . Pozwana Spółka rozpoczęła rozmowy z powodami , jednak nie doszło do odpłatnego przeniesienia własności urządzeń przesyłowych . Skoro powodowie domagają się odsetek od dnia 29 kwietnia 2015 roku , żądanie to jest uzasadnione w całości .

O kosztach procesu orzeczono na podstawie przepisu art. 100 k.p.c. stosując zasadę ich stosunkowego rozdzielenia , przy założeniu , że powodowie wygrali sprawę w 62,69 % i w takiej części należą się im wyłożone przez nich z osobna koszty , zaś pozwanej przysługiwał solidarnie od powodów zwrot 37,31% z sumy poniesionych przez nią kosztów .

W tych samych proporcjach nałożono na strony obowiązek pokrycia kosztów sądowych .

Apelację od tego wyroku złożyło (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w E. zaskarżając orzeczenie w części , to jest w zakresie rozstrzygnięć o uwzględnieniu powództwa i obciążeniu Spółki kosztami procesu i kosztami sądowymi . Zarzucono błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia polegający na ustaleniu , że urządzenia przesyłowe przebiegają przez działki (...) podczas gdy w rzeczywistości przebiegają jedynie przez działki (...) co powoduje wadliwość i niewykonalność wydanego orzeczenia . W konsekwencji dojść miało także do naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. przez dokonanie błędnej oceny dowodów w postaci dokumentów – operatu pomiarowego „Inwentaryzacja powykonawcza sieci wodociągowej i kanalizacji” załączonego do pisma procesowego powodów z dnia 16 września 2015 roku oraz opinii biegłego z dnia 21 grudnia 2015 roku z załączonymi do niej mapami inwentaryzacji powykonawczej wskazującymi przebieg i faktyczne usytuowanie urządzeń przesyłowych , co do których Sąd Rejonowy orzekł zobowiązanie pozwanej Spółki do złożenia oświadczenia woli i zapłaty w punkcie I zaskarżonego wyroku zastępując to oświadczenie , jak również przez pominięcie dowodu z opinii biegłego w części dotyczącej okoliczności wymienionych w tiret drugim postanowienia z dnia 26 sierpnia 2015 roku (ustalenia czy urządzenia przesyłowe zostały przyłączone do sieci , ich charakteru i możliwości wykorzystywanie przez innych odbiorców) . Dojść miało także do naruszenia prawa materialnego , to jest art. 49 § 2 k.c. i odpowiednio art. 31 ust. 1 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę przez pominięcie faktu niewystąpienia przez powodów o zawarcie stosownej umowy , o której mowa w tych przepisach prawa przed przystąpieniem do realizacji inwestycji , co z kolei narusza postanowienia „ Regulaminu dostarczania wody i odprowadzania ścieków na terenie Gminy M. E. ” ( Dziennik Urzędowy Województwa (...) nr (...) poz. 877 ) stanowiący załącznik do Uchwały nr (...) Rady Miejskiej w E. z dnia 16 lutego 2006 roku i wydany w oparciu o art. 19 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 roku , a pomimo to przyjęcia , że urządzenia przesyłowe o których mowa w punkcie I zaskarżonego wyroku weszły w skład przedsiębiorstwa . Tym samym pominięto zarzut pozwanej , nie odniesiono się do niego , co powoduje nierozpoznanie istoty sprawy .

Pozwana Spółka wniosła o zmianę wyroku w zaskarżonej części i oddalenie powództwa , względnie jego uchylenie w tej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji . Wniesiono także o zasądzenie kosztów procesu za obie instancje .

W uzasadnieniu przekonywano , że z dołączonych do akt map ewidencyjnych z naniesionym przebiegiem sieci wodociągowej i kanalizacyjnych , o średnicach i długości wskazanych w pozwie , wynika że przebiegają one jedynie przez działki (...) . Ten błąd powoduje , że zaskarżony wyrok nie może być wykonany . Orzeczenie Sądu zastępować ma oświadczenie zobowiązanego , a więc konieczne jest bardzo precyzyjne i zgodne ze stanem faktycznym sformułowanie tego zobowiązania , co w rozstrzyganej sprawie nie ma miejsca .

Sąd Rejonowy pominąć miał także zarzut pozwanej niewystąpienia przez powodów przed rozpoczęciem budowy spornych urządzeń o zawarcie stosownej umowy o przyłączenie do sieci , o której mowa w przepisach przywołanych w petitum apelacji . Naruszono tym samym przepisy wymienionego tam regulaminu , będącego powszechnie obowiązującym aktem prawa miejscowego , co wynika z art. 94 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i art. 19 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę . W § 26 Regulaminu ustalono w sposób szczegółowy warunki i zasady budowy przez właścicieli i następnie przekazywania przedsiębiorstwu wodociągowemu urządzeń wodociągowych . Przed rozpoczęciem budowy nie zawarto umowy o przyłączenie do sieci określającej warunki przejęcia . Pozwanej Spółki nie wzywano do zawarcia umowy także po zakończeniu inwestycji . Sąd Rejonowy nie wyjaśnił , czy powodowie mieli obowiązek wystąpić o zawarcie takiej umowy . Spółka powołała się na wyrażony w doktrynie pogląd , że zawieranie umów przyłączeniowych jest względnie obligatoryjne , czyli istnieje wówczas , gdy przepis prawa miejscowego tak stanowi . Do niezbędności zawarcia umowy o przyłączenie w niektórych przypadkach nawiązuje Sąd Najwyższy , który stwierdził , że uzgodnienie obligacyjnej podstawy korzystania z urządzeń wodociągowo – kanalizacyjnych jest praktycznie możliwe tylko przed rozpoczęciem inwestycji . Pogląd taki wyrażono w wyroku , który Sąd Rejonowy powołał w uzasadnieniu . Gdyby przyjąć , że instytucja umów przyłączeniowych jest zupełnie dowolna , to byłaby ona zbędna i budujący na własny koszt urządzenia przesyłowe lekceważyliby jej zawarcie . Sąd Najwyższy wskazał w tym wyroku również , że wejście urządzenia w skład przedsiębiorstwa nie może być jedynie kwestią faktu , a konieczne jest nadto dysponowanie tytułem prawnym uprawniającym do korzystania z urządzenia . Sąd Rejonowy nie wyjaśnił na jakiej podstawie przyjął , że wybudowane urządzenia weszły w skład przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 49 § 1 k.c. . Tylko zaś w stosunku do takich urządzeń osoba , która poniosła koszty ich budowy i jest ich właścicielem , może żądać nabycia ich własności przez przedsiębiorcę w oparciu o art. 49 § 2 k.c.

Powodowie wnieśli o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów procesu za drugą instancję . Stali na stanowisku , że art. 49 § 2 k.c. stanowi samoistną podstawę ich roszczenia . Odnośnie zarzutu apelacji co do przebiegu sieci wskazywali , że w pierwszej instancji nie prowadzono sporu w tej kwestii , a gdyby nawet uznać , że przez część działek nie przebiegają sieci , a przyłącza , to jednak nie wpływa to na wykonalność orzeczenia , a ostatecznie i tak dojść może do odpowiedniej korekty w postępowaniu odwoławczym .

Sąd Okręgowy ustalił i zważył , co następuje :

Apelacja (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w E. okazała się zasadna jedynie w niewielkiej części . Najdalej idący z zarzutów , naruszenia prawa materialnego przez nieuwzględnienie norm wykluczających skuteczne dochodzenie roszczenia o zobowiązanie pozwanej Spółki do złożenia oświadczenia woli , okazał się bezpodstawny . Skoro jednak słusznie zarzucono Sądowi pierwszej instancji innego rodzaju błąd - w ustaleniach faktycznych - porządek wywodu nakazuje omówienie tego zagadnienia w pierwszej kolejności .

Sąd odwoławczy przyjmuje za własne ustalenia faktyczne poczynione w pierwszej instancji jak chodzi o okoliczności nabycia przez powodów nieruchomości , tok zdarzeń prowadzących do wykonania urządzeń wodociągowych i kanalizacyjnych ich staraniem i na ich koszt oraz cechy i długość wykonanych instalacji , a także ich faktyczne przyłączenie do sieci należących do pozwanej Spółki .

Dodatkowo zwraca się jednak uwagę , że Sąd pierwszej instancji , czyniąc ustalenia odnośnie powierzenia przez powodów wykonania urządzeń przedsiębiorcy M. B. , poprzestał na podaniu łącznego wynagrodzenia za prace objęte umową z dnia 23 września 2013 roku . Kontrakt dołączono do akt sprawy na kartach 52- 53 i wynika z niego , że wymieniona przez Sąd Rejonowy kwota obejmuje także wynagrodzenie za wykonanie przyłączy , których pozew nie dotyczy .

Ustala więc Sąd Okręgowy , że w § 3 pkt 2 umowy wymieniono z osobna wynagrodzenie za wykonanie sieci wodociągowej , sieci kanalizacji sanitarnej i sieci kanalizacji deszczowej w kwocie 51.200 zł , powiększonej o podatek VAT , a z osobna kwotę należną za wykonanie przyłączy . W związku z tym wskazać należy dalej , że przyjęcie w pierwszej instancji , że powodowie uiścili na rzecz wykonawcy kwoty po 16.912,50 zł ( to jest małżonkowie A. , małżonkowie B. , P. D. i W. P. ) nie stanowi ustalenia okoliczności istotnej dla rozstrzygnięcia . Powodowie zobowiązani byli bowiem do uiszczenia za materiały i robociznę potrzebne do wykonania sieci wodociągowej i sieci kanalizacyjnych wynagrodzenia w kwocie 62.976 zł brutto , co daje dochodzone pozwem kwoty po 15.744 zł .

Nie twierdzili powodowie i nic na to nie wskazuje , aby z tytułu wykonania wymienionych sieci zobowiązali się zapłacić kwotę wyższą . Przeciwnie – suma należności wskazanych przez Sąd Rejonowy daje kwotę 67.650 zł , a więc równą wysokości wynagrodzenia brutto jakie powodowie zobowiązali się zapłacić za wykonanie ogółu robót budowlanych objętych umową z dnia 23 września 2013 roku ( sieci i przyłączy ) . Nie ma zatem wątpliwości , że takie ustalenia Sądu pierwszej instancji pozostają w kolizji z treścią oświadczenia woli , które złożyć ma pozwana Spółka . Oświadczenie to dotyczy wyłącznie urządzeń zaliczanych do sieci : wodociągowej i kanalizacyjnych .

Sąd odwoławczy czyni także częściowo odmienne ustalenia odnośnie przebiegu tych instalacji . Otóż sieć wodociągowa o średnicy 90 mm i długości 79,16 m oraz o średnicy 80 mm i długości 1,30 m , sieć kanalizacji sanitarnej o średnicy 200 mm i długości 78,72 m oraz sieć kanalizacji deszczowej o średnicy 250 mm i długości 73,64 m przebiega przez działki o numerach geodezyjnych (...) położone pomiędzy ulicami (...) w E. . Zasadnie zarzucała bowiem apelantka , że zarówno w sentencji zaskarżonego wyroku jak i w jego uzasadnieniu wskazano również szereg innych działek , przez które jednak nie przebiegają urządzenia objęte żądaniem pozwu . Dla granic żądania powodów oznaczenie geodezyjne działek ma znaczenie poboczne , bo nie o ich własność toczy się spór , a o własność urządzeń przez nie przebiegających . Przedmiot procesu określa więc w pierwszym rzędzie rzeczywiste położenie poszczególnych sieci - o wymienionej przez powodów średnicy i długości . W konsekwencji niezbędne było zbadanie dołączonych do akt dokumentów w postaci „ Inwentaryzacji sieci wodociągowej i kanalizacyjnej ” z dnia 20 grudnia 2013 roku , składającej się z odpowiedniego fragmentu kopii mapy zasadniczej oraz szkiców obejmujących z osobna sieć wodociągową i sieci kanalizacyjne ( karty 157 – 160 ) , podobnych map i szkiców stanowiących załączniki do opinii biegłego ( karty 200 – 201 ) , a na etapie postępowania odwoławczego , również mapy sytuacyjno – wysokościowej z uzbrojeniem ( załącznik do apelacji karta 341 – 342 ) . Wykorzystać należało także protokoły : odbioru częściowego urządzeń wodno – kanalizacyjnych z dnia 24 grudnia 2013 roku i odbioru technicznego końcowego urządzeń wodno – kanalizacyjnych z dnia 13 czerwca 2014 roku ( karty 75 i 76 ) . W dokumentach tych wskazano na średnicę i długość urządzeń , zgodną z ich opisem w inwentaryzacji powykonawczej z dnia 20 grudnia 2013 roku .

W szczególności wskazać należy właśnie na szkice z inwentaryzacji ( karty 159 -160 ) gdzie naniesiono przebieg sieci , obmiary jej poszczególnych odcinków , a także umieszczono adnotacje o łącznej długości każdej z objętych szkicami sieci i ich średnicy . Dane z tych adnotacji powtórzono w pozwie , a obecnie przeniesiono do oświadczenia pozwanej Spółki - w brzmieniu określonym przez Sąd odwoławczy . Skoro suma poszczególnych odcinków odczytana ze szkiców odpowiada treści tych adnotacji to wiadomo , że zinwentaryzowano sieć wodociągową ( karta 159 ) , sieć kanalizacji deszczowej ( karta 160 ) oraz sieć kanalizacji sanitarnej ( karta 160 ) , pozwem objęto wyłącznie te urządzenia i takim żądaniem powodów sądy obu instancji były związane . Sądzić należy zatem , że w związku z przedmiotem procesu zbędne jest szersze omawianie problematyki właściwości faktycznych i normatywnych sieci i przyłączy do sieci . Nie ma bowiem wątpliwości , że żaden z odcinków zinwentaryzowanej sieci nie obejmuje licznych urządzeń włączonych do niej w ramach wykonywania umowy z dnia 23 września 2013 roku . Te inwentaryzowano z osobna i nie objęto pozwem .

Wracając jednak do kwestii właściwego oznaczenia działek , przez które przebiegają urządzenia wykonane staraniem powodów wskazać należy , że nie ma wątpliwości , iż poprawna ich identyfikacja była jednak niezbędna dla jasnego określenia granic oświadczenia woli wynikającego z wyroku .

Ustalić należało wreszcie , dla porządku , że wymienione grunty nie stanowiły własności powodów - należały do Gminy M. E. . Ustalenie prawa własności nie stanowi oczywiście kwestii pomijalnej , ale jak to będzie poniżej wyjaśnione , w rozstrzyganej sprawie nie wyłącza roszczenia powodów , którego przesłanki ogniskują się na traktowaniu sieci przesyłowej jako ruchomości i ocenie tytułu prawnego jakie ma do nich wykonujący na swój koszt to urządzenie , a nie prawa własności gruntu , przez który ono przebiega .

Apelacja (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w E. opierała się przede wszystkim na zarzucie dochodzenia roszczenia o zobowiązanie Spółki do złożenia oświadczenia woli bez uprzedniego wystąpienia o zawarcie „ stosownej umowy ” ( jak w petitum apelacji ) , czy też po prostu zawarcia umowy o przyłączenie do sieci określającej warunki jej przejęcia ( o czym w uzasadnieniu apelacji ) . Zarzuty te były bezzasadne .

Podstawę prawną roszczenia powodów stanowił art. 64 k.c. - prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek danej osoby do złożenia oznaczonego oświadczenia woli , zastępuje to oświadczenie . Ciężar złożenia przez pozwaną Spółkę oświadczenia woli wynikał z kolei z art. 49 k.c. Osoba , która poniosła koszty budowy urządzeń służących do doprowadzania lub odprowadzania płynów , i jest ich właścicielem , może żądać , aby przedsiębiorca , który przyłączył urządzenia do swojej sieci , nabył ich własność za odpowiednim wynagrodzeniem , chyba że w umowie strony postanowiły inaczej .

Dla apelantki istotne znaczenie miało odesłanie do treści umowy , której zawarcie lub tylko „ wystąpienie o jej zawarcie ” warunkować miało dochodzenie roszczenia o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli . Widziano w tym nawiązanie do treści art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 roku o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków ( obecnie tekst jednolity z 2017 roku Dziennik Ustaw pozycja 328 ) i wydanego na podstawie art. 19 tej ustawy „ Regulaminu dostarczania wody i odprowadzania ścieków na terenie Gminy M. E. ” ( Dziennik Urzędowy Województwa (...) nr (...) poz. 877 ) stanowiącego załącznik do Uchwały nr (...) Rady Miejskiej w E. z dnia 16 lutego 2006 roku .

Przepis art. 31 ust. 1 ustawy stanowi , że osoby , które wybudowały z własnych środków urządzenia wodociągowe i urządzenia kanalizacyjne , mogą je przekazywać odpłatnie gminie lub przedsiębiorstwu wodociągowo – kanalizacyjnemu , na warunkach uzgodnionych w umowie . W Regulaminie zaś przewidywano , że w przypadku gdy plany inwestycyjne właścicieli nieruchomości wyprzedzają plan inwestycyjny przedsiębiorstwa prowadzącego działalność w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków , właściciele nieruchomości mogą wybudować na własny koszt , w porozumieniu z przedsiębiorstwem , urządzenia wodociągowe i kanalizacyjne niezbędne do korzystania z usługi . Przed wydaniem warunków technicznych przedsiębiorstwo i osoba ubiegająca się o przyłączenie są zobowiązani do zawarcia umowy o przyłączenie , regulującej tryb i zasady odpłatnego przejęcia urządzeń wybudowanych przez przyszłego odbiorcę ze środków własnych . Na podstawie tej umowy dojść może do zawarcia kolejnej , polegającej na dokonaniu tego „ przejęcia ” , między innymi przez przeniesienie prawa własności urządzeń ( § 26 ) .

Pomiędzy treścią art. 49 § 2 k.c. i przytoczonymi przepisami istnieje kolizja . Uprawnienie z art. 49 § 2 k.c. oznacza możliwość domagania się zawarcia stosownej umowy w drodze sądowej i jak to wyżej wskazano - orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek złożenia oznaczonego oświadczenia woli , zastępuje to oświadczenie . Uprawnionym do żądania , aby przedsiębiorca , który przyłączył urządzenia do swojej sieci , nabył ich własność za odpowiednim wynagrodzeniem jest ten kto poniósł koszty budowy urządzeń i jest ich właścicielem . Pozwana Spółka wskazuje zaś na ustawę i akt prawa miejscowego , które rozumie jako normy zawężające krąg uprawnionych do dochodzenia roszczenia określonego przytoczoną normą . Uważa , że roszczenie takie służy tylko podmiotom wywodzącym swoje uprawnienia z zawartej ze Spółką umowy o przyłączenie – regulującej warunki odpłatnego nabycia przez nią własności urządzeń .

Tym samym okazuje się , że nie można osiągnąć takich wyników wykładni powołanych norm , które przyniosłoby możliwość łącznego stosowania ich dyspozycji .

Nie ma wątpliwości , że powodowie i pozwana Spółka nie pozostają w pozycji prawnej określonej w postanowieniach (...). Powodowie nie wywodzą roszczenia z umowy „ przyłączeniowej ” , tylko czerpią swoje prawo z ustawy . Spółka na taką umowę także się nie powołuje , bowiem niedojście takiego kontraktu do skutku jest bezsporne , a nadto nie ma rozpocząć dopiero korzystania z urządzeń ( § 26 ust. 5 (...) ) , ale już dokonała przyłączenia , z cudzych urządzeń korzysta i wykonuje swoje obowiązki z umów zawartych z odbiorcami . Utrzymuje się więc niepożądany stan , w którym sieci służące do przesyłu płynów dla otwartego kręgu odbiorców stanowią własność osób , które działalnością taką się nie trudnią . W tym stanie rzeczy oczywista jest konieczność zapewnienia efektywności uprawnienia przewidzianego w Kodeksie cywilnym . Jest ona możliwa skoro walidacyjne reguły wykładni , służące usuwaniu kolizji norm , dają wyniki wyłączające stosowanie przepisów , na które powołuje się pozwana Spółka .

Przepis art. 31 ust. 1 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę stanowił jedyną podstawę zawierania umów o przekazaniu urządzeń wodociągowych i kanalizacyjnych do czasu wejścia w życie z dniem 3 sierpnia 2008 roku ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw ( Dziennik Ustaw Numer 116 pozycja 731 ) , wprowadzającej do porządku prawnego art. 49 § 2 k.c. Jako przepis późniejszy , wyłącza on stosowanie art. 31 ust. 1 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę . Zgodzić się należy z Sądem Najwyższym , że nie występuje tutaj relacja wcześniejszego przepisu szczególnego do późniejszego – ogólnego ( uchwała z dnia 13 lipca 2011 roku w sprawie III CZP 26/11 ) . Wniosku takiego nie można wyprowadzić tylko z odesłania w art. 49 § 2 k.c. do wszystkich urządzeń przesyłowych wymienionych w art. 49 § 1 k.c. – z uwagi na przyjętą technikę budowy aktu prawnego . Kolizja zachodzi bowiem pomiędzy art. 49 § 2 k.c. w związku z art. 49 § 1 k.c. w zakresie przeniesienia prawa do urządzeń służących doprowadzaniu lub odprowadzaniu płynów i art. 31 ust. 1 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę w zakresie przeniesienia prawa do urządzeń wodociągowych i kanalizacyjnych . Różnica w terminologii nie niweczy wniosku o tożsamości urządzeń wymienionych w obu ustawach , a więc jednakiego przedmiotu regulacji obu norm . Skoro różnie określono przesłanki przejścia prawa do urządzeń przesyłowych , to przepis wcześniejszy nie będzie miał zastosowania .

Odnośnie zaś problemów walidacyjnych przy stosowaniu art. 49 § 2 k.c. i (...) to można byłoby poprzestać na odwołaniu do art. 87 , 94 i 184 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej . Akty prawa miejscowego , do których należy uchwała rady gminy wprowadzająca regulaminy wymienione w art. 19 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę , stanowią źródło powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej na obszarze działania organów , które je ustanowiły . W hierarchii aktów prawa mają one pozycję aktów podustawowych skoro wydawane są tylko na podstawie upoważnienia ustawowego i ich zgodność z ustawami poddana jest nadzorowi judykacyjnemu . Już tylko dodatkowo można zwrócić uwagę , że wymieniony Regulamin uchylony został Uchwałą nr (...) Rady Miejskiej w E. z dnia 24 listopada 2016 roku i zastąpiony „ Regulaminem dostarczania wody i odprowadzania ścieków na terenie Gminy M. E. ” ( Dziennik Urzędowy Województwa (...) poz. 50 ) , w którym pominięto już problematykę umów o przejęcie urządzeń . Regulacja zawarta w § 26 (...) wskazywanego przez pozwaną Spółkę wykraczała ponadto poza delegację zawartą w ustawie . Adresatem tego aktu prawa miejscowego miał być , obok przedsiębiorstwa , odbiorca jego usług ( art. 19 ustawy ) . Według art. 2 pkt 3 ustawy odbiorcą jest każdy , kto korzysta ze zbiorowego zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków na podstawie umowy z przedsiębiorstwem . Osoby , które żądają od przedsiębiorstwa odpłatnego nabycia urządzeń przesyłowych nie muszą pozostawać w takiej pozycji prawnej , ani umowa o usługi wodociągowo – kanalizacyjne nie jest podstawą ich roszczeń , co wyłącza traktowanie ich jako odbiorców na gruncie relacji prawnej wywołanej budową przez nich na własny koszt urządzeń przesyłowych . W § 26 nieprzypadkowo zresztą nazywa się ich „ przyszłymi odbiorcami ” lub „ osobami ubiegającymi się o przyłączenie ” , co wprost świadczy o wyjściu poza granice delegacji ustawowej . Ponadto katalog zagadnień , który może być regulowany uchwałą rady gminy ( art. 19 ust. 2 ustawy ) nie zawiera „ trybu i zasad odpłatnego przejęcia przez przedsiębiorstwo urządzeń wybudowanych przez przyszłego odbiorcę ” .

Sąd odwoławczy zwraca także uwagę , że zawarte w art. 49 § 2 k.c. odesłanie do uregulowania w umowie sposobu nabycia na własność urządzeń nie oznacza , że zawarcie takiej umowy jest w każdym przypadku przesłanką realizacji roszczenia z art. 49 § 2 k.c. Oznacza , że właściciel urządzeń przesyłowych i przedsiębiorca mogą w swoisty sposób ułożyć stosunek prawny powstały w związku z wybudowaniem tych urządzeń . Zaniechanie takiej umowy , a więc tym bardziej niepodjęcie żadnych działań w kierunku jej zawarcia , nie stanowi podstawy do formułowania zarzutu niweczącego prawo z art. 49 § 2 k.c. Innymi słowy – art. 49 § 2 k.c. wskazuje na dwa możliwe tryby uregulowania sytuacji prawnej właściciela urządzenia przyłączonego do sieci przedsiębiorstwa – oba „ kontraktowe ” . Właściciel i przedsiębiorca mogą zawrzeć umowę lub jeden z nich może wytoczyć powództwo o zobowiązanie drugiego do złożenia oświadczenia woli . Nie oznacza to i w ogóle nie wynika to z powołanego przepisu , aby regulacja stanu prawnego następowała w dwóch etapach , albo bezskuteczność czynności zmierzających do zawarcia umowy warunkowała powództwo . Natomiast zawarcie umowy , w której właściciel i przedsiębiorca ułożyli stosunek prawny powstały na skutek przyłączenia cudzego urządzenia do sieci przedsiębiorstwa wyłącza potrzebę wytaczania powództwa , ale w rozstrzyganej sprawie do zawarcia takiego kontraktu nie doszło , a pozwana Spółka żądała oddalenia powództwa .

Spełnienie przez powodów przesłanki poniesienia kosztów budowy urządzeń stanowiących ich własność nie były już kwestionowane . Prawo własności ruchomości stanowiących połączone z siecią urządzenia służy osobie , która poniosła koszt ich wybudowania . Ściśle rzecz biorąc , do nabycia tego prawa doszło na skutek spełnienia przez wykonawcę robót budowlanych powinności wydania powodom przedmiotu umowy . Norma art. 49 § 2 k.c. nie wymaga aby roszczenia dochodził właściciel gruntu , przez który urządzenia przebiegają . Nie ma także podstaw aby taki zbieg prawa własności gruntu i umieszczonych na nim urządzeń uznawać za oczywistość . Przeciwnie – rozejście się prawa własności gruntu i przebiegających przez ten grunt instalacji przesyłowych jest konsekwencją dokonania jego przyłączenia do sieci przedsiębiorstwa . Władając cudzym urządzeniem przedsiębiorstwo , w którego skład urządzenie to wchodzi , staje się adresatem roszczenia właściciela o przeniesienie własności urządzenia . Roszczenie z art. 49 § 2 k.c. ma więc walor porządkujący – prowadzi do pożądanego zejścia się prawa do przesyłu z prawem do urządzeń służących do tego celu .

Apelantka zdaje się nadal podważać podstawy dla twierdzenia , że urządzenia , przez ich faktyczne połączenie z siecią , weszły w skład jej przedsiębiorstwa . Sąd Okręgowy stoi na stanowisku , że nie ma powodu aby ustawowy termin „ przyłączenie urządzenia do swojej sieci ” traktować inaczej niż jego literalne brzmienie . W szczególności nie ma przesłanek dla utożsamiania aktu przyłączenia z uzyskaniem tytułu prawnego do urządzeń , skoro przyłączenie do uzyskania tego tytułu prawnego ma właśnie doprowadzić . Wskazany w apelacji wyrok Sądu Najwyższego dotyczy stanu prawnego sprzed powołanej wyżej nowelizacji Kodeksu cywilnego z 2008 roku . O jej skutkach dla rozumienia terminu „ połączenie urządzenia z instalacją przedsiębiorstwa ” wypowiedział się Sąd Najwyższy w powołanej już uchwale z dnia 13 lipca 2011 roku i argumenty te Sąd odwoławczy podziela .

Przedsiębiorca , który przyłączył urządzenia do swojej sieci , nabywa ich własność za odpowiednim wynagrodzeniem . Uprawniona jest teza , że jest ono równe kosztom poniesionym na wybudowanie tych urządzeń . W związku z tym ujawniono w rozstrzyganej sprawie naruszenie prawa materialnego , na które apelantka nie zwróciła uwagi . Skoro jednak żądano zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenia powództwa w całości , to nie ma wątpliwości , że uwzględnienie z urzędu naruszenia prawa materialnego – to jest art. 49 § 2 k.c. w części dotyczącej wynagrodzenia za nabycie urządzeń na własność , doprowadzić może do , mieszczącej się w granicach apelacji , zmiany zaskarżonego wyroku bez postawienia takiego zarzutu przez apelanta . W rozstrzyganej sprawie , jak to już wyżej wykazano , powodom zasądzono w pierwszej instancji wynagrodzenie także za wykonanie innych niż sieć urządzeń . Dlatego podlegało ono obniżeniu do kwot równych kosztom rzeczywiście poniesionym na urządzenia objęte oświadczeniem woli , do którego złożenia zobowiązano pozwaną Spółkę .

Powodowie żądali objęcia oświadczeniem woli pozwanej Spółki także odsetek od wynagrodzenia , które przypadać miały za opóźnienie w zapłacie . Sąd pierwszej instancji roszczenie to uwzględnił , jako podstawę prawną wskazując art. 481 § 1 k.c. I w tym zakresie doszło do , uwzględnionego z urzędu , naruszenia prawa materialnego , którego apelacja nie wytykała . Wydaje się , że naruszenie to wiąże się także z wadliwym oznaczeniem przez Sąd Rejonowy przedmiotu postępowania – „ o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli i zapłatę ” . Tymczasem powodowie nie dochodzili zapłaty , a wynagrodzenie i jego wysokość miały być objęte oświadczeniem woli , które złożyć miała pozwana Spółka . Z pozwu ani oświadczenia o jego rozszerzeniu nie wynika , aby obok tego roszczenia żądano zapłaty . W szczególności nie doszło do zmiany powództwa poprzez zgłoszenie dodatkowego , innego rodzajowo roszczenia – o zapłatę . Wedle oświadczenia złożonego w toku rozprawy z dnia 26 października 2016 roku powództwo rozszerzono „ co do kwoty /…/ z tytułu przeniesienia własności sieci wodno – kanalizacyjnej ” , co wyraźnie określa charakter zmiany przedmiotowej powództwa , jako dokonanej tylko w obrębie treści oświadczenia woli , do którego miała być zobowiązana pozwana Spółka . W wyroku nie zasądzano żadnych kwot , ani wyrok nie stanowi tytułu dającego uprawnienie do egzekucji świadczenia pieniężnego . W związku z tym niezbędne było sprostowanie zaskarżonego orzeczenia , o czym postanowiono na podstawie art. 350 §§ 1 i 3 k.p.c. . Odsetki od wynagrodzenia przypadają od chwili gdy przedsiębiorca spóźni się z wynagrodzeniem . Skoro świadczenie to jest wymagalne z chwilą zawarcia umowy o przeniesienie własności urządzeń , to nie można pozostawać w opóźnieniu przed jej zawarciem .

W tym stanie rzeczy , na mocy art. 386 § 1 k.p.c. , zmieniono zaskarżony wyrok uwzględniając jego wady wynikające z naruszenia norm prawa procesowego i materialnego .

Na skutek zmiany orzeczenia co do istoty , dokonano stosownej zmiany rozstrzygnięć o kosztach procesu i kosztach sądowych . Zasad rozliczenia tych kosztów strony nie kwestionowały . Były one ogólnie poprawne , to jest odnosząc się do wartości przedmiotu sporu , ustalono jaką wartością wyrażały się roszczenia powodów po ich rozszerzeniu i w jakim zakresie zostały uwzględnione , co doprowadziło do usprawiedliwionego okolicznościami sprawy , stosunkowego rozdziału kosztów procesu i kosztów sądowych . Sąd odwoławczy dokonał więc zmiany tych rozstrzygnięć , dla której wyjściowe było ustalenie , że powodowie ostali się ze swoimi żądaniami w 58 % , a pozwana w 42 % ( zasądzono po 15.744 zł z żądanych 26974,62 zł ) , a następnie zasądzenia części poniesionych kosztów - w tej właśnie proporcji .

W pozostałym zakresie apelację oddalono na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach procesu za drugą instancję orzeczono na mocy art. 100 zdanie drugie k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. Na pozwaną Spółkę włożono obowiązek zwrotu wszystkich kosztów , bowiem powodowie ulegli tylko co do nieznacznej części swego żądania oddalenia apelacji w całości . Stosując przyjęte w pierwszej instancji i niezakwestionowane przez strony założenie , że o rozmiarach wygranej świadczy odniesienie do wysokości wynagrodzenia , Sąd Okręgowy uwzględnił , że zasądzone powodom kwoty po 16.912,50 zł obniżono do kwot po 15.744 zł , a więc tylko o 7 % , co rzeczywiście oznacza przegraną w nieznacznej części . Zasądzone powodom koszty procesu za drugą instancję równe są wynagrodzeniu pełnomocnika , określonemu na podstawie § 2 pkt 5 w związku z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( Dziennik Ustaw pozycja 1804 ze zmianami ) .