Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Elblągu

POSTANOWIENIE

Dnia 4 lutego 2015 roku

Sąd Okręgowy w Elblągu I Wydział Cywilny

w składzie następującym :

Przewodniczący : SSO Arkadiusz Kuta ( spr. )

Sędziowie : SO Aleksandra Ratkowska

SO Teresa Zawistowska

Protokolant : st. sekr. sąd. Danuta Gołębiewska

po rozpoznaniu w dniu 21 stycznia 2015 roku w Elblągu

na rozprawie

sprawy z wniosku H. N.

z udziałem A. N.

o podział majątku

na skutek apelacji uczestnika

od postanowienia Sądu Rejonowego w Elblągu

z dnia 14 listopada 2013 roku , sygnatura akt I Ns 337/08

postanawia :

1.  zmienić zaskarżone postanowienie ;

a.  w punktach I ( pierwszym ) i II ( drugim ) w ten sposób , że wartość przedsiębiorstwa wchodzącego w skład majątku wspólnego określić na kwotę 1.085.288 zł ( jeden milion osiemdziesiąt pięć tysięcy dwieście osiemdziesiąt osiem złotych ) , wartość składników majątku objętych tym postanowieniem na kwotę 1.435.288 zł ( jeden milion czterysta trzydzieści pięć tysięcy dwieście osiemdziesiąt osiem złotych ) ;

b.  w punkcie III ( trzecim ) przez nadanie temu punktowi następującej treści : „ zasądzić od uczestnika A. N. na rzecz wnioskodawczyni H. N. dopłatę w kwocie 240.580,50 zł ( dwieście czterdzieści tysięcy pięćset osiemdziesiąt złotych pięćdziesiąt groszy ) płatną w 6 ( sześciu ) ratach , w kwotach :

- 40.100,50 zł ( czterdzieści tysięcy sto złotych pięćdziesiąt groszy ) do dnia 5 czerwca 2015 roku ;

- 40.096 zł ( czterdzieści tysięcy dziewięćdziesiąt sześć złotych ) do dnia 31 grudnia 2015 roku ;

- 40.096 zł ( czterdzieści tysięcy dziewięćdziesiąt sześć złotych ) do dnia 31 grudnia 2016 roku ;

- 40.096 zł ( czterdzieści tysięcy dziewięćdziesiąt sześć złotych ) do dnia 31 grudnia 2017 roku ;

- 40.096 zł ( czterdzieści tysięcy dziewięćdziesiąt sześć złotych ) do dnia 31 grudnia 2018 roku ;

- 40.096 zł ( czterdzieści tysięcy dziewięćdziesiąt sześć złotych ) do dnia 31 grudnia 2019 roku z odsetkami ustawowymi na wypadek opóźnienia w płatności rat ” ;

2. oddalić apelację w pozostałej części ;

3. pobrać od wnioskodawczyni i uczestnika na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego

w E. kwoty po 768,75 zł ( siedemset sześćdziesiąt osiem złotych siedemdziesiąt pięć

groszy tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych .

I Ca 79/14

UZASADNIENIE

H. N. domagała się podziału majątku wspólnego powstałego z małżeńskiej wspólności ustawowej z A. N. . Wnioskodawczyni wskazała , że w skład majątku wspólnego wchodzi : spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego położonego w E. przy ulicy (...) o wartości 200.000 zł , zabudowana nieruchomość o powierzchni 0,1800 ha położona w N. , dla której Sąd Rejonowy w Elblągu VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze (...) o wartości 350.000 zł , nieruchomość zabudowana położona w E. przy ulicy (...) , dla której dla której Sąd Rejonowy w Elblągu VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze (...) o wartości 3.500.000 zł oraz przedsiębiorstwo pod nazwą Centrum (...) – A. N. o wartości 4.000.000 zł .

Po ostatecznym sprecyzowaniu wniosku H. N. domagała się przyznania na jej rzecz spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego i nieruchomości położonej w N. , zaś na rzecz A. N. przedsiębiorstwa , w tym nieruchomości przy ulicy (...) w E. , stanowiącego jego siedzibę . Wnioskodawczyni domagała się dopłaty z tytułu wyrównania udziałów w majątku wspólnym .

A. N. nie sprzeciwiał się wnioskowi , jednak wniósł o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym , a odnośnie sposobu podziału tego majątku , wniósł o przyznanie przedsiębiorstwa , uwzględnienie obciążenia nieruchomości , stanowiącej jego siedzibę , hipotekami na zabezpieczenie kredytów zaciągniętych na potrzeby działalności gospodarczej . Złożył nadto wniosek o uwzględnienie spłaconego długu powstałego w związku z ustaniem spółki cywilnej z C. K. . Nie domagał się przyznania nieruchomości położonej w N. , twierdząc że nie służy ona prowadzeniu działalności gospodarczej . Jej przyznanie wnioskodawczyni prowadzić miało do ograniczenia wysokości obciążającej go dopłaty ( tak w protokole rozprawy z 27 lutego 2012 roku karta 571 ) .

Postanowieniem wstępnym z dnia 27 października 2008 roku Sąd Rejonowy oddalił wniosek uczestnika o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym . Sąd Okręgowy w Elblągu , postanowieniem z dnia 18 lutego 2009 roku , oddalił apelację uczestnika .

Postanowieniem częściowym z dnia 9 marca 2010 roku Sąd Rejonowy ustalił , że w skład majątku wspólnego H. N. i A. N. wchodzi , między innymi , spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego położonego w E. przy ulicy (...) o wartości 244.400 zł oraz dokonał częściowego podziału majątku wspólnego w ten sposób , że prawo do lokalu przyznał na rzecz wnioskodawczyni . W postanowieniu tym nie orzekano o spłacie . Orzeczenie to jest prawomocne .

Postanowienie z dnia 14 listopada 2013 roku Sąd pierwszej instancji ustalił , że w skład majątku wspólnego H. N. i A. N. wchodzą : zabudowana nieruchomość o powierzchni 0,1800 ha położona w N. Gmina E. , dla której Sąd Rejonowy w Elblągu VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze (...) o wartości 350.000 zł oraz przedsiębiorstwo pod nazwą Centrum (...) – A. N. , obejmujące także zabudowaną nieruchomość położoną w E. przy ulicy (...) , dla której dla której Sąd Rejonowy w Elblągu VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze (...) o wartości 1.229.000 zł – wszystkie składniki o łącznej wartości 1.579.000 zł ( patrz postanowienie o sprostowaniu z dnia 18 listopada 2013 roku karta 737 ) . Nieruchomość w N. przyznano H. N. , a przedsiębiorstwo wraz z nieruchomością w E. – A. N. . Od uczestnika zasądzono tytułem spłaty kwotę 317.300 zł w ratach rocznych , których wysokość i terminy określono w punkcie III postanowienia . Orzeczono nadto o kosztach postępowania i kosztach sądowych .

Ustalił Sąd pierwszej instancji , że związek małżeński H. N. i A. N. , zawarty w dniu 7 stycznia 1978 roku został z dniem 8 marca 2007 roku rozwiązany przez rozwód . Wyrok uprawomocnił się dnia 26 września 2007 roku . W trakcie trwania związku między uczestnikami istniała ustawowa wspólność majątkowa . Uczestnicy nie zawierali żadnej umowy majątkowej . Ich udziały w majątku wspólnym są równe .

W trakcie trwania małżeństwa H. N. i A. N. nabyli spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego położonego w E. przy ulicy (...) o wartości 244.400 zł oraz zabudowaną nieruchomość o powierzchni 0,1800 ha położoną w N. Gmina E. , dla której Sąd Rejonowy w Elblągu VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą numer (...) o ustalonej zgodnie wartości 350.000 zł .

Od 1993 roku uczestnik postępowania prowadzi działalność gospodarczą . Początkowo pomagał swojej matce C. N. w prowadzeniu przez nią działalności gospodarczej . Następnie w dniu 14 lutego 1994 roku zawiązał z nią umowę spółki cywilnej , w której wysokość udziałów C. N. została określona na 20 % , zaś A. N. na 80 % . Spółka to ostatecznie została rozwiązana w dniu 30 grudnia 1994 roku . Wspólnicy rozliczyli się ze środków wniesionych do spółki cywilnej . W konsekwencji od dnia l stycznia 1995 roku A. N. rozpoczął własną działalność pod nazwą Centrum (...) w E. , którą to działalność uczestnik prowadzi do dnia dzisiejszego . Przedsiębiorstwo to – obejmujące między innymi zabudowaną nieruchomość położoną w E. przy ulicy (...) , dla której Sąd Rejonowy w Elblągu prowadzi księgę wieczystą numer (...) – o wartości 1.229.000 złotych wchodzi w skład majątku wspólnego . W związku z prowadzeniem działalności gospodarczej A. N. zaciągał kredyty odnawialne , zabezpieczone hipotekami na nieruchomości przy ulicy (...) . Część z kredytów zaciągnięta została już po rozwodzie , poza tym Bank (...) wyraził zgodę na wykreślenie hipoteki w związku ze zmianami wprowadzonymi do umowy aneksem z dnia 22 listopada 2007 roku . Hipoteka ta nie została wykreślona . Zatem wpisy zawarte w księdze wieczystej (...) nie odzwierciedlają faktycznego stanu zadłużenia i obciążenia nieruchomości . Wyliczenia wartości nieruchomości dokonano z uwzględnieniem faktu , że budowa trwa nadal , a budynek nie został zgłoszony do odbioru . Wartość nieruchomości uwzględniono przy określaniu wartości przedsiębiorstwa , według stanu na dzień 26 września 2007 roku , tj. dzień uprawomocnienia się orzeczenia o rozwodzie .

Sąd pierwszej instancji nie dał wiary twierdzeniom A. N. co do rozliczeń z matką w związku z rozwiązaniem spółki cywilnej . Zeznania A. N. w tej części miały być gołosłowne i niepoparte innymi przekonywującymi dowodami . Co prawda uczestnik , działając za pośrednictwem swojego pełnomocnika składał do akt wyliczenia kwot przekazanych matce z tytułu rozliczeń , załączając nawet stosowne potwierdzenia przelewów , ale Sąd Rejonowy zwrócił uwagę , że wysokość spłaty zmieniano . Za niewiarygodne uznano zeznania C. N. jako osoby najbliższej dla uczestnika , bezpośrednio zainteresowanej rozstrzygnięciem sprawy na korzyść A. N. . Oceniono , że zeznania C. N. nie tworzą spójnej całości - świadek nie potrafiła wyjaśnić skąd biorą się poszczególne kwoty rozliczeń .

Dokonując podziału majątku Sąd Rejonowy kierował się przede wszystkim stanowiskiem zainteresowanych i nieruchomość położoną w N. przyznał wnioskodawczyni , zaś uczestnikowi przedsiębiorstwo obejmujące także nieruchomość położoną w E. o łącznej wartości 1.229.000 zł . Nie znalazł Sąd pierwszej instancji podstaw do uwzględnienia przy rozliczeniach hipotek obciążających nieruchomość przy ulicy (...) , a to w świetle dołączonych do akt pism Banków .

Dokonano następnie rachunków służących wyrównaniu udziałów w majątku wspólnym . Wartość całego majątku wynosiła 1.823.400 zł ( w tym wartości spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu objętego postanowieniem częściowym ) . Uczestnicy powinni otrzymać majątek o wartości 911.700 zł . Wnioskodawczyni otrzymała majątek o wartości 594.400 zł , zaś uczestnik o wartości 1.299.000 zł . Zatem uczestnik winien dopłacić wnioskodawczyni kwotę 317.300 zł . Ustalono terminy płatności tej kwoty w 6 ratach :

-

pierwsza w kwocie 52.900 zł w terminie 4 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia ;

-

druga w kwocie 52.880 zł do dnia 31 grudnia 2014 roku ;

-

trzecia w kwocie 52.880 zł do dnia 31 grudnia 2015 roku ;

-

czwarta w kwocie 52.880 zł do dnia 31 grudnia 2016 roku ;

-

piąta w kwocie 52.880 zł do dnia 31 grudnia 2017 roku ;

-

szósta w kwocie 52.880 zł do dnia 31 grudnia 2018 roku .

Sąd pierwszej instancji wziął pod uwagę sytuację majątkową zainteresowanych . Wnioskodawczyni ma zapewnione należyte warunki mieszkaniowe , utrzymuje się z renty oraz alimentów od uczestnika , a zatem nie ma konieczności by spłatę otrzymała jednorazowo . Poza tym w wyniku podziału majątku wspólnego wnioskodawczyni przypadła nieruchomość o wartości 350.000 zł , wobec tego gdyby zaistniała konieczność znacznych wydatków finansowych może ona sprzedać nieruchomość położoną w N. i uzyskane w ten sposób środki finansowe przeznaczyć na własne potrzeby .

Sytuacja finansowa uczestnika , konieczność dokonywania kolejnych inwestycji w związku z budową budynku położonego na nieruchomości przy ulicy (...) , jak i konieczność zapewnienia płynności finansowej prowadzonego przez uczestnika przedsiębiorstwa , stanowiącego jego jedyne źródło dochodu , skłoniła Sąd do rozłożenia należnych wnioskodawczyni spłat na raty . Zdaniem Sądu pierwszej instancji tak ustalone spłaty nie naruszą kondycji finansowej uczestnika i pozwolą na kontynuowanie działalności gospodarczej . Zabezpieczeniem interesów wnioskodawczyni będą ponadto odsetki ustawowe , które płatne będą w razie opóźnienia uczestnika w płatności którejkolwiek z rat , płatne od następnego dnia po wyznaczonym terminie płatności .

Apelację od opisanego postanowienia złożył A. N. wnosząc o jego zmianę w punktach I i II przez ustalenie , że wchodzące w skład majątku wspólnego przedsiębiorstwo warte jest 390.300 zł , a podziału majątku polegać ma na przyznaniu apelantowi obu składników majątku objętych postanowieniem , to jest przedsiębiorstwa i nieruchomości położonej w N. . Wnosił dalej skarżący o uchylenie punktu III postanowienia , w którym zasądzono spłatę . Rozstrzygnięcie to miało być konsekwencją uwzględnienia wniosku o ustalenie , że uczestnik spłacił zobowiązanie „ stron ” wobec jego matki z tytułu rozliczenia spółki cywilnej w kwocie 613.349,45 zł ( należność główna 156.664,29 zł i odsetki 461.585,16 zł ) . Jako żądanie ewentualne zgłoszono wniosek o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania .

W uzasadnieniu nawiązywano do opinii określającej wartość przedsiębiorstwa . Po pierwsze za wadliwe uznawano aktualizowanie wartości na dzień wydania opinii przy wykorzystaniu wskaźnika inflacji , jako nie mającego wpływu na zmianę wartości przedmiotu podziału . Stan gospodarki i trwający od kilku lat kryzys powodują , że wartość przedsiębiorstw zmalała , a ponadto uczestnik spłacił zobowiązania wobec swojej matki przez zaciągnięcie nowego kredytu i obniżenie wielkości środków obrotowych w przedsiębiorstwie . Za uzasadnione uznawał apelant określenie wartości przedsiębiorstwa na datę orzeczenia rozwodu , to jest 26 września 2007 roku . Pominąć należy także metodę „ skorygowanej wartości aktywów ” jako nie oddającą wartości rynkowej przedsiębiorstwa .

Wywodzono dalej , że oddalenie wniosku o rozliczenie długu stron wobec matki uczestnika było bezzasadne . Stanowisko uczestnika było konsekwentne . Już w odpowiedzi na wniosek uczestnik podnosił tą kwestię i podawał wysokość długu oraz terminy jej zapłaty . Przedłożył stosowne dokumenty , w tym dowody zapłaty długu . Jego wysokość ulegała zmianie , ale z uwagi na narastające odsetki za opóźnienie . Trudno wymagać aby zeznania złożone w 2013 roku przez C. N. odnośnie rozliczenia spółki z 1994 roku zawierały precyzyjne wyjaśnienia skoro świadek ma 82 lata , jest schorowana , nie jest ekonomistką . Zadłużenie wynika z dokumentów , a nadto zeznań świadka A. B. , które Sąd pominął .

H. N. wniosła o oddalenie apelacji .

Sąd Okręgowy w Elblągu ustalił i zważył , co następuje :

Apelacja A. N. okazała się po części zasadna , choć przyczyny , dla których zmieniono zaskarżone postanowienie , leżą poza zarzutami apelacyjnymi i wynikają z naruszenia przez Sąd pierwszej instancji prawa materialnego . Pozostając w granicach apelacji uwzględnić należało konsekwencje wadliwego określenia przez Sąd Rejonowy czasu ustania małżeńskiej wspólności ustawowej . Stąd potrzeba czynienia ustaleń faktycznych wykraczających poza ustalenia Sądu pierwszej instancji . Te uznaje się za poprawne tylko odnośnie składu majątku wspólnego .

Związek małżeński H. N. i A. N. , zawarty 7 stycznia 1978 roku , nie został rozwiązany , jak chce Sąd pierwszej instancji , z dniem 8 marca 2007 roku bowiem w tym dniu zapadł wyrok uwzględniający powództwo H. N. o rozwód . Wyrok ten uprawomocnił się zaś w dniu 26 września 2007 roku , a więc w tym dniu ustało małżeństwo oraz wspólność majątkowa małżonków . W rozstrzyganej sprawie zagadnienie to jest zresztą bardziej złożone , a kwestia daty i okoliczności ustania małżeńskiej wspólności ustawowej spowodowała właśnie zmianę zaskarżonego postanowienia .

Ustala się zatem w drugiej instancji , że postanowieniem Sądu Okręgowego w Elblągu z dnia 20 czerwca 2005 roku , zapadłym w sprawie V Ns (...) , orzeczono o całkowitym ubezwłasnowolnieniu H. N.. Postanowienie to uprawomocniło się w dniu 12 lipca 2005 roku . W tym dniu powstała między małżonkami rozdzielność majątkowa , a wchodzące dotychczas w skład majątku wspólnego składniki przypadły im w częściach równych . W postępowaniu V Ns (...), postanowieniem z dnia 9 maja 2006 roku , uchylono ubezwłasnowolnienie wnioskodawczyni . Orzeczenie to uprawomocniło się 31 maja 2006 roku . W tym dniu powstał między małżonkami N.ustawowy ustrój majątkowy . W skład wspólności nie weszło już jednak mienie przypadłe im w udziałach po ubezwłasnowolnieniu . Sąd Okręgowy w Elblągu , wyrokiem z dnia 8 marca 2007 roku , zapadłym w sprawie V C (...), rozwiązał przez rozwód związek małżeński H.i A. N.z winy pozwanego i z tym ustaleniem , że powódka nie ponosi winy za rozkład pożycia małżeńskiego . Z istotnych postanowień tego orzeczenia wskazać można jeszcze na zasądzenie od A. N.na rzecz H. N.alimentów w kwotach po 1.700 zł miesięcznie . Sąd Apelacyjny w Gdańsku , wyrokiem z dnia 26 września 2007 roku , wydanym w sprawie I ACa (...), zmienił orzeczenie Sądu pierwszej instancji tylko w ten sposób , że obniżył wysokość alimentów do kwoty 1.200 zł . Małżeńska wspólność majątkowa , powstała między zainteresowanymi w dniu 31 maja 2006 roku , ustała zatem w dniu 26 września 2007 roku . W okresie jej trwania nie doszło jednak do nabycia rzeczy lub praw do majątku wspólnego , a w szczególności wymieniane zgodnie przez zainteresowanych składniki mienia podlegające podziałowi nabyto przed 12 lipca 2005 roku .

Ustalenia odnośnie okresów związania zainteresowanych wspólnością majątkową czyniono na podstawie akt spraw V Ns (...), V Ns (...)i V C (...)

Określenie w zaskarżonym postanowieniu , że w skład majątku wspólnego wchodzi przedsiębiorstwo pod nazwą Centrum (...) – A. N. , obejmujące także zabudowaną nieruchomość położoną w E. przy ulicy (...) , stanowi zabieg redakcyjny , który można zaakceptować . Nie oznacza to oczywiście , że nieruchomość ta należy do Centrum (...) – A. N. , ponieważ uczestnik jest przedsiębiorcą ; Centrum (...) nie ma osobowości prawnej , a nieruchomość stanowi składnik dorobku H. i A. N. , a tylko pełni funkcję siedziby przedsiębiorstwa . Wartość nieruchomości uwzględniono zatem przy oszacowaniu zorganizowanego zespołu składników przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej tworzących wspólnie przedsiębiorstwo objęte postepowaniem działowym . Jego wartość ustalono według stanu aktywów i pasywów na dzień 12 lipca 2005 roku , a według wartości z daty orzekania . Z podstawę wzięto wnioski opinii sporządzonej w postępowaniu apelacyjnym przez biegłych sądowych M. J. i P. O. ( wspólników w Przedsiębiorstwie Usługowym (...) spółce cywilnej w B. – stąd odwołanie w toku postępowania przed sądami obu instancji do „ opinii H. – u ” ) . Wartość przedsiębiorstwa określono na 877.000 zł . Wymagała ona jednak urealnienia . Uczestniczka nie zarządzała przedsiębiorstwem ani nie czerpała pożytków z jego prowadzenia . Zainteresowani byli zgodni , że przypada ono A. N. . Stąd określenie adekwatnej ekonomicznie wartości spłaty z tego tytułu poprzedzać powinno zastosowanie mechanizmu umożliwiającego jej oznaczenie na datę orzekania . Roszczenie to ma charakter pieniężny , a zatem właściwe jest stosowanie rocznego wskaźnika cen towarów i usług ( za stroną stat.gov.pl ) , który wynosił :

- w 2005 roku 2,1 – za okres od lipca do grudnia – 1,05 ;

- w 2006 roku 1 ;

- w 2007 roku 2,5 ;

- w 2008 roku 4,2 ;

- w 2009 roku 3,5 ;

- w 2010 roku 2,6 ;

- w 2011 roku 4,3 ;

- w 2012 roku 3,7 ;

- w 2013 roku 0,9 ;

- w 2014 roku 0 ,

a więc łącznie 23,75 co uzasadniało określenie wartości przedsiębiorstwa na datę orzekania na kwotę 1.085.288 zł ( 877.000 + 23,75 % ) .

Postanowieniem częściowym z dnia 9 marca 2010 roku Sąd Rejonowy ustalił , że w skład majątku wspólnego H. N. i A. N. wchodzi spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego położonego w E. przy ulicy (...) o wartości 244.400 zł oraz dokonał częściowego podziału majątku wspólnego w ten sposób , że prawo do lokalu przyznał na rzecz wnioskodawczyni . W postanowieniu tym nie orzekano o spłacie . Ustalona na datę orzekania wartość prawa do lokalu powinna podlegać przedstawionemu wyżej mechanizmowi urealnienia :

- w 2012 roku 3,7 – za okres od marca do grudnia – 3,08 ;

- w 2013 roku 0,9 ;

- w 2014 roku 0 ,

a więc łącznie 3,98 co uzasadniało określenie wartości tego prawa na datę orzekania na kwotę 254.127 zł ( 244.400 + 3,98 % ) .

Wartość nieruchomości w N. zainteresowani zgodnie określili na kwotę 350.000 zł , a zatem tak postrzegali jej wartość rynkową w dacie orzekania .

W konsekwencji ustalił Sąd odwoławczy , że przedmiotem podziału były składniki majątku wspólnego o wartości łącznej 1.689.415 zł , a udziały zainteresowanych wyniosły po 844.707,50 zł . Wnioskodawczyni przypadły składniki majątku o wartości 604.127 zł , a więc dopłata wyrównująca jej udział wyniosła 240.580,50 zł .

W postępowaniu apelacyjnym ustalono także , że w dniu 14 lutego 1994 roku A. N. i C. K. zawarli umowę spółki cywilnej wnosząc tytułem wkładu mienie wartości 82.000 zł każdy ( kwoty po denominacji ) . Udziały w zyskach i stratach określono jednak na 20 % na rzecz C. K. i 80 % A. N. . Z dniem 31 grudnia 1994 roku spółkę rozwiązano . Majątek należący do wspólników przypadł A. N. . Wartość nominalną wkładu i 20 % z zysku za okres trwania spółki , w łącznej kwocie 151,664,29 zł , uczestnik zobowiązał się spłacić do 31 grudnia 1995 roku . Zastrzeżono , że w przypadku śmierci C. K. kwota ta przypaść ma w równych częściach rodzeństwu uczestnika . A. N. uzyskiwał następnie zmiany terminu spełnienia świadczenia . Powtórzono zobowiązanie warunkowe zapłaty na rzecz rodzeństwa . O istnieniu wierzytelności wiedziała świadek A. B. – siostra uczestnika . W grudniu 2010 roku A. N. i C. K. sporządzili „ porozumienie ” poświadczające zapłatę należności głównej z tytułu rozliczenia spółki cywilnej . W części dokonano kompensacji z wierzytelnościami uczestnika z tytułu wykonanych przez niego prac budowlanych na rzecz C. K. , a pozostałość w kwocie 95.954,29 zł uczestnik zapłacił przelewem . Ustalono jednocześnie , że odsetki ustawowe wynoszą 461.585,16 zł i określono termin ich zapłaty . Przelewami z października i listopada 2011 roku uczestnik spełnił świadczenie z tytułu odsetek , a „ porozumieniem ” z 3 listopada 2011 roku C. N. pokwitowała zapłatę i dokonanie „ ostatecznego rozliczenia spółki ” . Zapłata nastąpiła w czasie kiedy H. i A. N. nie łączyła już małżeńska wspólność ustawowa . Źródłem spłaty były dochody z prowadzonego przez uczestnika przedsiębiorstwa . Wnioskodawczyni w tym czasie nie czerpała z niego pożytków , choć służył jej udział w tym przedsiębiorstwie .

Ustalenia opisane wyżej czyniono na podstawie dowodów z dokumentów : umowy spółki karta 55 , oświadczenia o jej rozwiązaniu i rozliczeniu wspólników karty 58 i 59 , umów o roboty budowlane , faktur , dowodu przelewu i porozumienia z 2010 roku karty 381 – 388 , dowodów przelewu i porozumienia z 2011 roku karty 540 – 544 , a także zeznań świadka A. B. karta 122 ) .

Sąd pierwszej instancji trafnie wyłożył normy prawne regulujące podział majątku po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej ( wielokrotne powoływanie „ art. 42 k.r.o. ” stanowiło oczywistą omyłkę , powinno być – „ art. 46 k.r.o. ” - w brzmieniu obowiązującym od 20 stycznia 2005 roku , czyli wejścia w życie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku o zmianie ustawy Kodeks rodzinny / … / Dz. U. Nr 162 poz. 1691 ) . Pominął jednak ustalenia odnośnie ubezwłasnowolnienia wnioskodawczyni , a w konsekwencji nie zastosował normy art. 53 k.r.o. Rozdzielność majątkowa powstaje z mocy prawa , w razie ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków . Niezależnie zatem od trwania związku małżeńskiego ustała wówczas małżeńska wspólność majątkowa , a każdy z małżonków zachował równe udziały w każdej rzeczy , która weszła ( do czasu ubezwłasnowolnienia ) do majątku wspólnego . Uchylenie ubezwłasnowolnienia nie spowodowało reaktywowania wspólności , to jest objęcia poprzednio zgromadzonego dorobku wspólnością małżeńską ( przedsiębiorstwo , nieruchomości i prawo do lokalu nie stały się przedmiotem wspólności majątkowej z chwilą uchylenia ubezwłasnowolnienia ) . Między małżonkami N. powstał wówczas „ na nowo ” ustawowy ustrój majątkowy , a zatem obejmować mógł przedmioty nabyte już po uchyleniu ubezwłasnowolnienia , wedle zasad określonych w art. 31 k.r.o. Takich składników majątku nie zgłoszono jednak do podziału , ani postępowanie apelacyjne , pomimo poruszania tej problematyki , nie doprowadziło do ujawnienia rzeczy lub praw nabytych pomiędzy 31 maja 2006 roku , a 25 września 2007 roku , które należało objąć postępowaniem działowym . Wymagałoby to przecież szczegółowych ustaleń odnośnie okoliczności ich nabycia . Przedsiębiorstwo należało już w tym czasie do majątków obojga zainteresowanych ( w równych udziałach ) , bowiem te z chwilą powstania w dniu 12 lipca 2005 roku rozdzielności majątkowej obejmowały ewentualny majątek osobisty , udziały w dotychczasowym majątku wspólnym oraz majątek nabyty od chwili powstania rozdzielności . Skoro przedsiębiorstwo służyło kontynuacji działalności gospodarczej to pomnażanie jego aktywów odbywało się w zamian za jego składniki , a te zaliczać należało nadal do majątków osobistych ( tu stanowiących udział we wspólności przedsiębiorstwa ) .

W tym miejscu warto wskazać jeszcze , że ujawnienie rzeczy nabytych w okresie rozdzielności majątkowej po ubezwłasnowolnieniu wnioskodawczyni , nawet gdyby udało się takie zidentyfikować , pozostawało bez znaczenia dla niniejszego postepowania . Przedmioty te , pozostając ewentualnie we współwłasności , mogły być objęte postępowaniem na skutek osobnego wniosku o jej zniesienie , a takich żądań nie zgłaszano .

Sąd odwoławczy miał na uwadze , że ustalenie składu majątku wspólnego podlegającego podziałowi i jego wartości to elementy orzeczenia działowego , które determinują sposób podziału , a jego pochodną są dopiero dopłaty . Nie ma zatem powodu aby wysokość dopłaty regulować wedle zdolności zobowiązanego do wywiązania się z jego zobowiązań . Zastosowanie art. 5 k.c. wymagało by wystąpienia szczególnych okoliczności , wpływających na proste , matematyczne określenie udziałów małżonków w majątku wspólnym i ewentualnych dopłat . Dopuszczalne jest natomiast odroczenie terminu zapłaty i rozłożenie zapłaty na raty . W szczególny sposób kształtuje się także sytuacja prawna zainteresowanego , któremu przypadła część ze składników majątku wspólnego . Jego zdolność do uiszczenia dopłaty powinna być określana przy uwzględnieniu dostępnych współcześnie źródeł uzyskania środków z wykorzystaniem zachowanych składników mienia . Mając na względzie podane wyżej okoliczności różnice w wielkości przydzielonych uczestnikom mas majątkowych wyrównuje się dopłatami pieniężnymi ( tak art. 212 k.c. w związku z art. 1035 k.c. i art. 46 k.r.o. – przepisy k.c. powoływane dalej na podstawie tego samego odesłania ) .

Sąd związany jest sposobem podziału podanym przez uczestników w zgodnym wniosku . Może on od tego odstąpić jedynie wówczas, gdy występuje sprzeczność proponowanego podziału z prawem , zasadami współżycia społecznego albo też podział naruszałby w sposób rażący interesy osób uprawnionych . Dopiero w braku zgodnego wniosku co do sposobu podziału – pierwszeństwo ma sposób polegający na podziale tych składników majątkowych , które dają się podzielić . W sprawach działowych oznacza to także ( poza podziałem fizycznym ) rozdysponowanie poszczególnymi składnikami mienia na rzecz każdego z małżonków - stosownie do wielkości ich udziałów w majątku wspólnym . Jeżeli podział nie doprowadzi do objęcia mienia o wartości równej udziałom małżonków w majątku wspólnym , wyrównanie następuje przez odpowiednią dopłatę ( art. 212 § 1 k.c. ) . Zasądzając dopłaty Sąd oznacza termin i sposób ich uiszczenia ( również w ratach ) oraz wysokość i termin uiszczenia odsetek ( art. 212 § 3 k.c. ) .

W niniejszym postępowaniu zainteresowani zgodnie określili sposób podziału majątku wspólnego . Poza prawomocnym już przyznaniem prawa do lokalu wnioskodawczyni , oczekiwali przyznania przedsiębiorstwa , wraz z nieruchomością położoną w E. , uczestnikowi . A. N. nie domagał się przyznania nieruchomości położonej w N. , twierdząc że nie służy ona prowadzeniu działalności gospodarczej . Jej przyznanie wnioskodawczyni prowadzić miało do ograniczenia wysokości obciążającej go dopłaty ( tak w protokole rozprawy z 27 lutego 2012 roku karta 571 ) . W apelacji oczekiwał przyznanie tej nieruchomości , ale w żądaniach swoich nie był konsekwentny . W postępowaniu apelacyjnym podał , że budynek na tej nieruchomości nie jest wykorzystywany do celów mieszkalnych , czy na potrzeby prowadzenia działalności gospodarczej , a tylko plac służy przechowaniu pojazdów . Zasadniczo nieruchomość ta podlegać miała spieniężeniu na zaspokojenie długów ( e-protokół rozprawy z 4 czerwca 2014 roku – od 7 min. 30 sek. ) . Jasne było zatem , że nieruchomość ta nie pozostaje w funkcjonalnym związku z przedsiębiorstwem , które w wyniku podziału przypadło uczestnikowi , a dążenie do przyznania każdemu z zainteresowanych składników majątku pokrywających udział zmuszało do przyznania nieruchomości w N. na rzecz H. N. .

Zainteresowani prowadzili spór o wartość przedsiębiorstwa . Wstępne zastrzec trzeba , że uczestnik nie podniósł w apelacji zarzutów odnośnie wartości nieruchomości przy ulicy (...) w E. z uwagi na jej obciążenie hipotekami . Ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego w tej materii są poprawne i nie wymagają korekty . Wpis hipotek obciążających tą nieruchomość nie oznaczał , że konieczne było odpowiednie pomniejszenie jej wartości skoro w rzeczywistości zabezpieczone hipotecznie zobowiązania już nie istniały . W rozstrzyganej sprawie przedstawiono dwie metody szacowania wartości przedsiębiorstwa . Preferowana przez uczestnika metoda likwidacyjna zakładała określenie sumy przychodów możliwych do uzyskania z likwidacji przedsiębiorstwa . Już wstępnie założyć można , że takie hipotetyczne spieniężenie majątku nie przynosi wiedzy o rzeczywistej kondycji przedsiębiorstwa . Metodę tą można by przyjąć gdyby istniały powody dla dokonanie takiej operacji . Tymczasem nic na to nie wskazuje . W szczególności nie ujawnił uczestnik okoliczności świadczących o potrzebie zakończenia działalności gospodarczej . Przeciwnie , w toku trwającego dłuższy czas postępowania o podział majątku nie podjęto żadnych działań wskazujących na taki zamiar . Trzeba wreszcie wskazać , że przyjęcie metody likwidacyjnej prowadzi do nieuzasadnionej redukcji wartości nieruchomości przy ulicy (...) w E. . Biorąc za podstawę opinię biegłego E. K. i przy uwzględnieniu obliczeń służących jej korekcie według metody zastosowanej w opinii H.-u złożonej w pierwszej instancji , wówczas niekwestionowanej , zastosowanej ponownie w opinii wykorzystanej przez Sąd odwoławczy ( karta 884 ) , wartość nieruchomości wynosiła 1.195.303 zł i stanowiła dominujący składnik aktywów przedsiębiorstwa . Zastosowanie metody szacowania według wartości skorygowanej aktywów netto służyło natomiast uwzględnieniu , że wartość całego przedsiębiorstwa określają także pasywa , a korekta wszystkich pozycji bilansowych ( aktywów i pasywów ) dokonywana jest z uwzględnieniem , że przedmiotem szacowania jest funkcjonujące przedsiębiorstwo , a wartości księgowe podlegają urealnieniu ( patrz zestawienia korekt aktywów i pasywów karty 886 – 889 ) . W konsekwencji za podstawę ustalenia wartości przedsiębiorstwa przyjęto wariant I według metody wartości skorygowanej aktywów netto na dzień 31 lipca 2005 roku . Sąd odwoławczy uwzględnił następnie , że H. N. nie zarządzała przedsiębiorstwem ( art. 206 k.c. ) , nie oczekiwała złożenia rachunku z zarządu ( art. 208 k.c. ) ani nie pobierała pożytków ( art. 207 k.c. ) . Wysokość należnej jej dopłaty powinna odpowiadać wartości przedsiębiorstwa z daty orzekania , co wymagałoby jednak spekulacji o obecnej kondycji przedsiębiorstwa , według jego stanu z 2005 roku . Jednocześnie wiadomo , że wysokość spłaty w tym czasie zmniejszyła się przynajmniej o wartość równą sumie rocznych wskaźników wzrostu cen towarów i usług za lata 2005 – 2014 . Stąd opisane wyżej ustalenia dotyczące wartości przedsiębiorstwa na datę orzekania .

Nie znajduje podstaw w zebranym w sprawie materiale dowodowym ustalenie Sądu pierwszej instancji , że nie doszło do rozliczeń A. N. i C. N. w związku z rozwiązaniem spółki cywilnej . Już w odpowiedzi na wniosek przedstawiono żądania z tego tytułu - jasno określone jak chodzi o podstawę żądania i wysokość roszczenia . Zmiany dotyczyły tylko roszczenia o odsetki . Na poparcie tych żądań przedstawiono przede wszystkim dokumenty . Zeznania świadków mają znaczenie drugorzędne , zwłaszcza że ogólnie poprawne są zarzuty apelanta przypisywania nadmiernego znaczenia rozbieżnościom w zeznaniach C. N. - z uwagi na wiek i stan zdrowia tego świadka oraz opisywanie odległych w czasie zdarzeń . Sąd odwoławczy , uznając znaczenie dowodowe dokumentów poświadczających rozwiązanie spółki cywilnej , ustalił że uzyskał uczestnik wszystkie aktywa spółki , a zatem miał powinność zaspokojenia roszczenia ustępującego wspólnika . Spłata pochodziła jednak z dochodów jakie przyniosło przedsiębiorstwo należące do obojga zainteresowanych . Uczestnik nie miał innych źródeł zarobkowania . Wnioskodawczyni zaś nie pobierała z przedsiębiorstwa pożytków . Znaczenia tego nie można przypisać świadczeniom uiszczanym przez A. N. na skutek orzeczenia rozwodowego . Podstawą zasądzenia alimentów jest tutaj art. 60 k.r.o. , a przesłanki pozostają bez związku ze źródłem finansowania przez zobowiązanego tych świadczeń . W konsekwencji uczestnikowi nie służy roszczenie z tytułu zaspokojenia po ustaniu wspólności długów spoczywających na obojgu małżonkach . Spłata na rzecz C. N. pochodziła z majątku przynoszącego dochód , do którego wnioskodawczyni miała własne prawo . Jeżeli z jej dokonaniem wiązało się uszczuplenie majątku trwałego przedsiębiorstwa lub jego obciążenie to także odbywało się kosztem wnioskodawczyni .

Dopłatę przypadającą od A. N. rozłożono na raty stosując metodę nawiązującą do orzeczenia Sądu pierwszej instancji . Zainteresowani nie kwestionowali bowiem zarówno rozłożenia należności na raty jak i sposobu ich określenia .

W tym stanie rzeczy , na mocy art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. , zaskarżone postanowienie zmieniono w punktach I , II , i III . W pozostałym zakresie apelację A. N. oddalono .

O kosztach sądowych , to jest niepokrytych przez zainteresowanych wydatkach na opinię orzeczono na mocy art. 113 ust. 1 u.k.s.c. w związku z art. 520 § 1 k.p.c. , co oznaczało obciążenie tymi kosztami w równych częściach .