Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Elblągu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 października 2017 roku

Sąd Okręgowy w Elblągu I Wydział Cywilny

w składzie następującym :

Przewodniczący : SSO Arkadiusz Kuta

po rozpoznaniu w dniu 9 października 2017 roku w Elblągu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.

przeciwko J. Ż. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego w Elblągu

z dnia 22 czerwca 2017 roku , sygnatura akt IX C 4178/16

1.  zmienia zaskarżony wyrok :

a.  w punkcie II ( drugim ) i zasądza od pozwanego J. Ż. (1) na rzecz powódki (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. kwotę 598,64 zł ( pięćset dziewięćdziesiąt osiem złotych sześćdziesiąt cztery grosze ) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 5 sierpnia 2016 roku do dnia zapłaty ;

b.  w punkcie III ( trzecim ) i zasądza od pozwanego na rzecz powódki dodatkowo kwotę 1.200 zł ( tysiąc dwieście złotych ) ;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 215 zł ( dwieście piętnaście złotych ) tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję .

Sygn. akt I Ca 366/17

UZASADNIENIE

(...) Finanse Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. domagała się zasądzenia od J. Ż. (2) kwoty 2.193,98 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty .

W piśmie procesowym z dnia 12 stycznia 2017 roku powodowa Spółka wskazała , że na roszczenie to składa się kwota wypłaconego kapitału w wysokości 1.200 zł , odsetki maksymalne liczone od kwoty niespłaconego kapitału od dnia 24 lutego 2014 roku do dnia poprzedzającego dzień wniesienia pozwu w kwocie 325,84 zł , opłata i prowizja za wypłatę środków - 260 zł , opłata miesięczna za utrzymanie konta ( pierwsza ) – 60 zł , opłata miesięczna za utrzymanie konta ( druga ) - 60 zł , opłata za pisemne upomnienie pierwsze - 45 zł , drugie - 45 zł , trzecie z wypowiedzeniem - 10 zł , czwarte - 45 zł , piąte - 45 zł , odsetki maksymalne naliczone od opłat i prowizji , liczone od dnia 25 lipca 2014 roku do dnia poprzedzającego dzień wniesienia pozwu – 98,14 zł .

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa zaprzeczając początkowo aby zaciągał pożyczkę , czy w ogóle posiadał wiedzę i umiejętności zaciągnięcia pożyczki przez internet . Na rozprawie w dniu 8 czerwca 2017 roku przyznał , że założył kiedyś konto bankowe dla konkubenta córki , z którego nigdy nie korzystał i którego nie zlikwidował .

Sąd Rejonowy w Elblągu wyrokiem z dnia 22 czerwca 2017 roku zasądził od pozwanego na rzecz powodowej Spółki kwotę 1.595,34 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 5 sierpnia 2016 roku do dnia zapłaty , oddalił powództwo w pozostałym zakresie oraz zasądził od pozwanego kwotę 117 zł tytułem kosztów procesu .

Ustalił Sąd pierwszej instancji , że J. Ż. (2) zawarł w dniu 21 lutego 2014 roku z (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością umowę pożyczki odnawialnej kwoty 1.200 zł w formie limitu . Wypłata pożyczki miała następować na rachunek bankowy podany przez pożyczkobiorcę po przyjęciu dyspozycji wypłaty . W umowie zastrzeżono oprocentowanie w wysokości 16 % . Całkowita kwota do zapłaty przez pozwanego , przy założeniu wypłaty całości limitu od razu po zawarciu umowy i spłacania go przez comiesięczne spłaty kwoty minimalnej wynosiła 2.488 zł . W umowie zastrzeżono również , iż za złożenie dyspozycji wypłaty , za miesięczny koszt utrzymania konta , roczny koszt utrzymania limitu , weryfikację tożsamości pożyczkobiorcy , wybór rachunku papierowego , zmianę rachunku bankowego , zmianę parametrów pożyczki , czy zablokowanie limitu z powodu opóźnienia w spłacie pożyczki , pożyczkobiorca zobowiązany jest do uiszczenia prowizji i opłat wymienionych w Tabeli Opłat i Prowizji . Zastrzeżono nadto pobieranie opłat za obsługę nieterminowej spłaty kapitału i opłaty za wezwania do zapłaty .

Wypłaty kwoty 1.200 zł dokonano na rachunek nr (...) podając dane adresowe rachunku : janusz zeglinski elblag .

Pięciokrotnie wzywano pozwanego J. Ż. (2) do zapłaty długu .

Sąd Rejonowy uznał , że powództwo zasługuje na uwzględnienie tylko w części . Podkreślono , że pozwany przyznał , że miał konto w banku , w którym był prowadzony rachunek , na który powód dokonał wypłaty pożyczonych środków . Wątpliwości Sądu wzbudziła jedynie wysokość roszczenia , w szczególności zasadność domagania się zapłaty kwoty łącznej 668,14 zł tytułem dodatkowych opłat i odsetek od tych opłat , a także wygórowane koszty związane z wezwaniami do zapłaty .

Wskazano , że umowa pożyczki została zawarta w dniu 21 lutego 2014 roku , a zatem w czasie obowiązywania art. 359 § 2 ¹ k.c. , z którego wynikało , że maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego , a od 1 stycznia 2016 roku dwukrotności wysokości odsetek ustawowych ( odsetki maksymalne ) . Treść tego przepisu może stanowić przesłankę oceny , czy przedmiotowe zastrzeżenie umowne mieściło się w dozwolonej stronom swobodzie kształtowania treści stosunku prawnego , czy też nie i w konsekwencji , czy prowadziło do sprzeczności z ustawą . Należało także wziąć pod uwagę granice swobody kontraktowania , które wyznaczają , poza przepisami prawa , zasady współżycia społecznego ( art. 58 k.c. ) .

Dokonując analizy treści umowy z dnia 21 lutego 2014 roku Sąd Rejonowy zauważył , że powód zastosował zabieg mnożenia dodatkowych opłat , pomimo że formalnie ogranicza wysokość odsetek do poziomu zgodnego z treścią art. 359 § 2 1 k.c. Powód podjął próbę obejścia w/w przepisu poprzez zastosowanie opłat dodatkowych , co znajduje odzwierciedlenie w przekraczającej odsetki maksymalne rocznej rzeczywistej stopie oprocentowania . Taki zabieg doprowadził do naruszenia interesów konsumenta . Opłaty nałożone na pozwanego za czynności związane z obsługą jego pożyczki oraz wypłatą środków świadczą o niezasadnym mnożeniu rzekomych kosztów , będących w rzeczywistości dodatkowym wynagrodzeniem za korzystanie ze środków powoda . Nałożenie na pozwanego opłat za czynności związane z normalną obsługą pożyczki stanowi praktykę naruszającą interes konsumenta , bowiem ich wysokość nie odpowiada wartości świadczeń realizowanych w ramach tej opłaty , a ponadto stanowi niezasadne przerzucanie kosztów prowadzenia działalności gospodarczej na konsumenta . Podobnie niezasadne jest naliczanie wysokich opłat w związku z wezwaniami do zapłaty . Przewidziane kwoty przekraczają koszt wysłania wezwania do zapłaty , z uwagi na co należy je traktować jako niedopuszczalne zastosowanie instytucji kary umownej , przewidzianej w art. 483 k.c. Karę umowną można zastrzec tylko w celu naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego . Zobowiązanie pozwanego miało zaś charakter pieniężny .

W ocenie Sądu Rejonowego wymienione postanowienia umowne zostały przez powoda zastrzeżone w sposób i wysokości przekraczającej możliwą do przyjęcia granicę . Zastrzeżenia te nie mają żadnego uzasadnienia , w szczególności w zyskach osiąganych w ramach normalnej i rzetelnie prowadzonej działalności gospodarczej i uznał je za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego , w szczególności z tradycyjną zasadą uczciwości i rzetelności kupieckiej . Opłaty i prowizje pobierane przez kredytodawców powinny bowiem wyrównywać rzeczywiste koszty poniesione w związku z podjęciem danej czynności i nie powinny być rażąco wysokie dla konsumenta . Powód dowiódł , że wezwania do zapłaty zostały wysłane za pośrednictwem przedsiębiorcy P..pl , natomiast koszt nadania przesyłki za pośrednictwem tego podmiotu wynosi 1,90 zł ( postivo.pl/cennik usług ) , w związku z czym uznano zasadność dochodzenia tych kosztów do kwoty rzeczywiście poniesionej , to jest 9,50 zł .

Odwołano się dalej do orzeczeń Sądu Najwyższego . W sprawie IV CKN 85/00 wskazał on , że ocena zgodności umów z zasadami współżycia społecznego pozostawiona zostaje sądom , dokonującym jej na podstawie znajomości zjawisk ekonomicznych i społecznych wyprowadzonej z doświadczenia życiowego . W orzeczeniu III CKN 1097/00 stwierdził zaś , że pozostawienie stronom swobody określania wysokości odsetek nie uchyla kontroli sądu pod kątem ogólnych klauzul zabezpieczających obrót gospodarczy przed zjawiskami patologicznymi , które mimo pozornej zgodności z innymi przepisami nie mogą doznać ochrony ze strony Państwa .

Zaznaczono wreszcie , że z art. 6 k.c. wynika , iż osoba , która z danego faktu wywodzi dla siebie skutki prawne ma obowiązek fakty te udowodnić . Również z art. 232 k.p.c. wynika , że strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów , z których wywodzą skutki prawne . Tym samym na stronie powodowej leżał ciężar dowodu istnienia zobowiązania i wysokości roszczenia .

Za zasadne uznano więc roszczenie co do kwoty udzielonej pożyczki ( 1.200 zł ) , kwoty 9,50 zł kosztów wezwań do zapłaty , kwoty 60 zł tytułem dodatkowej opłaty , której wysokość - w przypadku , gdy jest jednorazowa - nie jest wygórowana i 325,84 zł odsetek od kwoty głównej . Rozstrzygnięcie o odsetkach oparto na art. 481 k.c. , oznaczając początek biegu terminu ich naliczania zgodnie z żądaniem - na dzień wytoczenia powództwa .

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c. Zauważono więc , że pozwany nie pracuje w związku ze złym stanem zdrowia , otrzymuje świadczenie w wysokości 1.090zł , prowadzi gospodarstwo domowe z żoną , która uzyskuje emeryturę w wysokości 1.000 zł . Małżonkowie nie posiadają żadnego majątku . Poniesienie przez pozwanego kosztów procesu prowadziłoby po pozbawienia pozwanego środków koniecznych do utrzymania rodziny . Powód wygrał sprawę w 73 % i w tym zakresie pozwany powinien zwrócić powodowi koszty , jednakże obciążenie nimi w całości pozwanego byłoby trudne do pogodzenia z zasadami współżycia społecznego . Biorąc pod uwagę powyższe , Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 117 zł tytułem zwrotu części kosztów procesu , obejmujących opłatę od pozwu i opłatę skarbową od pełnomocnictwa , uznając , że uiszczenie na rzecz powoda kosztów w takiej wysokości jest realne i nie przekracza możliwości finansowych pozwanego , a jednocześnie czyni zadość zasadzie ponoszenia kosztów procesu przez stronę przegrywającą .

Apelację od tego wyroku złożyła (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. domagając się jego zmiany w części oddającej powództwo oraz rozstrzygającej o kosztach procesu i zasądzenia od pozwanego kwoty 598,64 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie i kosztami procesu , ewentualnie uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania .

Zarzucono naruszenie art. 13 ust. 1 pkt 10 oraz art. 30 ust. 1 pkt 10 ustawy o kredycie konsumenckim przez niezastosowanie , a art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 359 § 2 ¹ k.c. przez błędne zastosowanie , skutkujące uznaniem , że postanowienia umowy pożyczki zastrzegające opłatę i prowizję za wypłatę środków oraz opłatę miesięczną za utrzymanie konta w ilości większej niż jedna są nieważne gdyż maja na celu obejście przepisów o odsetkach maksymalnych . Uchybienia art. 13 ust. 1 pkt 12 oraz art. 30 ust. 1 pkt 11 u.k.k. polegać miało na ich niezastosowaniu , a art. 58 § 1 k.c. w zw. z 359 § 2 ¹ k.c. na błędnym zastosowaniu co spowodowało , że postanowienia umowy pożyczki zastrzegające opłaty z tytułu działań windykacyjnych w wysokość przekraczającej 1,90 zł za każde wezwanie , potraktowano jako nieważne – mające na celu obejście przepisów o odsetkach maksymalnych . Dojść miało wreszcie do naruszenia art. 98 k.p.c. i 102 k.p.c. przez błędne uznanie , że zachodzi przypadek szczególnie uzasadniony , umożliwiający nieobciążanie pozwanego kosztami zastępstwa procesowego .

Sąd Okręgowy ustalił i zważył , co następuje :

Apelacja (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. okazała się uzasadniona w całości .

Sąd pierwszej instancji wskazał , że w zakresie okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy strony albo nie wiodły sporu , albo spór taki ustał , na skutek przyznania przez pozwanego . W szczególności stwierdzono , że doszło do zawarcia umowy pożyczki , w której wskazano całkowitą kwotę do zapłaty przez pozwanego , obejmującą opłaty i prowizje oraz , że wystąpiły zdarzenia , z którymi umowa wiązała pobranie tych opłat i prowizji . W postępowaniu przed Sądem Okręgowym oczywiste jest już , że J. Ż. (2) rzeczywiście udzielono pożyczki w kwocie i na warunkach opisanych przez powodową Spółkę , w tym dotyczących opłat i prowizji i pozwany nie wywiązał się z zaciągniętego zobowiązania . Wyrok uwzględniający powództwo o zwrot kapitału pożyczki , odsetki i część z żądanych kosztów jest już bowiem prawomocny , wobec niewywiedzenia przez pozwanego apelacji . Przedmiotem zaskarżenia było natomiast częściowe oddalenie powództwa co do opłat i prowizji , w tym za pisemne upomnienia . W tym zakresie apelant nie wnosił o przeprowadzenie nowych dowodów , zarzucając Sądowi pierwszej instancji naruszenie prawa materialnego . Skoro Sąd odwoławczy nie przeprowadził postępowania dowodowego , niniejsze uzasadnienie zawiera jedynie opis podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa ( art. 505 ¹³ § 2 k.p.c. ) . Wyjaśnić należy zatem , że wadliwe zastosowanie przez Sąd Rejonowy norm prawa materialnego , skutkujące wnioskiem , że wyrok nie odpowiada prawu , pociąga za sobą jego zmianę i orzeczenie przez Sąd Okręgowy co do istoty sprawy ( art. 386 § 1 k.p.c. i art. 505 ¹² § 3 k.p.c. a contrario ) .

Zasadnicze motywy oddalenia powództwa sprowadzały się do postawienia tezy , że zastrzeżone dla pożyczkodawcy opłaty stanowią obejście przepisów o odsetkach maksymalnych lub karze umownej , ewentualnie naruszają zasady współżycia społecznego .

W związku z tym stwierdza się , że pożyczki udzielono w dniu 21 lutego 2014 roku , a więc postanowienia kontraktu oceniać należało na tle obowiązujących wówczas przepisów ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim ( Dziennik Ustaw Numer 126 pozycja 715 ) . W dacie zawierania umowy ustawa ta nie zawierała postanowień dotyczących ograniczenia pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego czy łącznego limitu dla odsetek za opóźnienie i opłat . Istotna zmiana tego stanu prawnego , w kierunku ograniczenia wysokości kosztów dodatkowych kredytu , wiąże się z nowelizacją ustawy o kredycie konsumenckim , dokonaną ustawą z dnia 5 sierpnia 2015 roku o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym oraz niektórych innych ustaw ( Dziennik Ustaw pozycja 1357 ) , która weszła w życie w dniu 11 marca 2016 roku . W art. 9 tej ustawy postanowiono jednak , że do umów zawartych przed nowelizacją stosuje się przepisy dotychczasowe .

Odwołując się zatem do kontekstu normatywnego z chwili zawarcia umowy stwierdzić trzeba , że umowa pożyczki zawarta przez strony stanowiła kredyt konsumencki w rozumieniu tej ustawy ( art. 3 ) , a więc powinna zawierać informację o całkowitej kwocie do zapłaty przez konsumenta , stanowiącej sumę kwoty kredytu i kosztu kredytu , gdzie kosztem tym są „ odsetki , opłaty ( w tym z tytułu zaległości w spłacie kredytu – przyp. wł. ) , prowizje , podatki i marże , jeżeli są znane kredytobiorcy ” oraz koszty usług dodatkowych , do których zaliczają się także koszty prowadzenia rachunku ( art. 30 ust. 1 , art. 5 pkt 6 -7 i art. 25 ) , na kredytodawcy zaś spoczywa obowiązek podania kredytobiorcy informacji o tych kosztach ( art. 13 ust. 1 pkt 10 ) . Możliwość nałożenia na kredytobiorcę obowiązku zapłaty tych należności ubocznych przewidziano ustawą i nie określono ich dopuszczalnej wysokości , wiążąc tylko z bezwzględnym obowiązkiem udzielenia informacji . Sąd pierwszej instancji pominął ustawę o kredycie konsumenckim . Przywołane wyżej przepisy tej ustawy wskazują tymczasem na takie elementy składowe całkowitego kosztu kredytu , które Sąd pierwszej instancji uznał błędnie za zastrzeżone per se w celu obejścia prawa lub z naruszeniem zasad współżycia społecznego .

Skoro suma opłat stanowi mniej niż połowę sumy udzielonego kredytu , to nie widać nadto podstaw dla stwierdzenia , że powodowa Spółka nadużyła swego prawa .

Zmieniono także orzeczenie o kosztach , stwierdzając brak podstaw do stosowania art. 102 k.p.c. Sąd pierwszej instancji zasądził od pozwanego kwotę równą wydatkom na opłatę od pozwu i opłatę skarbową od pełnomocnictwa , pomijając wynagrodzenie pełnomocnika . Odwołano się do sytuacji życiowej pozwanego i jego postawy w toku procesu . Trzeba zatem zwrócić uwagę , że postępowanie od czasu wniesienia pozwu toczyło się niemal rok . Wyznaczono trzy terminy posiedzeń . Pozwany podczas ostatniego posiedzenia zmienił stanowisko i przyznał okoliczność , która skłoniła Sąd pierwszej instancji do uwzględnienia powództwa . Jego postawa w toku procesu nie uzasadnia zastosowania art. 102 k.p.c. Sytuacja majątkowa pozwanego jest niekorzystna , ale nie może stanowić wyłącznego motywu nieobciążania strony przegrywającej kosztami procesu . O wysokości wynagrodzenia orzeczono na podstawie § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( Dziennik Ustaw pozycja 1804 )

O kosztach procesu za drugą instancję postanowiono na mocy art. 98 §§ 1 i 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c. i 391 § 1 k.p.c. oraz przy zastosowaniu §§ 2 pkt 2 i 10 ust. 1 pkt 1 wskazanego rozporządzenia , w brzmieniu obowiązującym w dacie wniesienia apelacji .